وقتی اِقناع افکار عمومی بر زور سرنیزه و اسلحه می چربد!

به گزارش خبرنگار فرهنگی « نسیم آنلاین » ، دولتها و ملتهای مختلف از دیرباز بدنبال بهبود وضعیت و شرایط خود در عرصه بین‌الملل بوده اند. آنها همیشه سعی داشته اند با ابزارها و روشهای گوناگون رفتار زیردستان، همسایگان، و البته رقیبان خود را به نفع خود تغییر دهند. متفکرانی همچون هانس مورگنتائو بر این عقیده بودند که کشورها بیش از هرچیز به منافع خود (امنیت و بقا) می اندیشند و مشارکتها و تنازعات میان آنها نیز از همین اصل سرچشمه می گیرد. از این رو بدست آوردن قدرت و افزایش آن هدف عمده دولت-ملتها تعریف شده است.

عرصه سیاست بین الملل در قرن بیست و یکم، بیش از پیش دستخوش انقلاب اطلاعاتی قرار گرفته و ابزارهای سیاست خارجی دچار دگرگونی شده اند. امروزه، این دیدگاه بیش از پیش تصدیق می شود که پیروزی در نبردهای امروزی تنها با در اختیار داشتن قدرت سخت تامین نمی شود، بلکه قدرت نرم نیز از ضروریات عصر کنونی روابط بین الملل است. . امروزه براحتی نمی توان جامعه ای را مجاب به اتخاذ تصمیمی رادیکال (مانند ورود به جنگ) نمود. لازمه چنین رویدادی نه زور سرنیزه و اسلحه، بلکه اقنای افکار عمومی قبل از هرگونه اقدامی است. قدرت و قدرتمندی مولفه های دیگری نیز پیدا کرده است که عدم دستیابی بدانها چالشهای بزرگی را برای رهبران امروزی پدید خواهد آورد.

بر این اساس اگر قدرت سخت را بهره مندی از ارتش قوی و نیروی قهری ویرانگر بدانیم، بایستی قدرت نرم را توان ترغیب و تغییر اراده درونی طرف متخاصم تعریف کنیم. قدرت نرم بر منابعی همانند فرهنگ، ارزشها، و توانایی توجیه سیاستهای داخلی و خارجی استوار است. داشتن ویژگیهای جذاب فرهنگی، ارزشی، سیاسی، و نهادی باعث ایجاد تمایل در میان اطرافیان شده و فعالیتهای یک مجموعه و دولت را موجه جلوه می دهد. حکومتها و دولتها برای اینکه بتوانند منابع بالقوه قدرت نرم ملی را به فعل برسانند نیازمند سازوکارهایی هستند که یکی از آنها دیپلماسی عمومی است.

دیپلماسی عمومی، فرایند ارتباطات یک دولت با عموم مردمِ خارج از مرزهای خود است بطوریکه بتواند ایده ها، آرمانها، و فرهنگهای ملی خود را بهمراه اهداف و عملکردهای سیاست خارجی خود به آنها شناسانده و تبیین نماید.

از آنجا که ادبیات موجود فارسی در زمینه دیپلماسی عمومی محدود است، دکتر جواد اصغری راد، در این کتاب بر ارائه درآمدی بر دیپلماسی عمومی متمرکز شده است. از این رو، با تکیه بر آخرین اسناد و متون آکادمیک شرقی و غربی، مباحثی از قبیل تاریخچه دیپلماسی عمومی، مبانی نظری آن، ابزار آن- شامل رسانه های بین المللی، تبادلات علمی و فرهنگی، تعاملات ورزشی، دیپلماسی دیجیتال، راهکارهای دیپلماسی عمومی در زمان بروز بحران، و در نهایت امکان ارزیابی و سنجش برنامه های دیپلماسی عمومی مورد بحث و بررسی قرار گرفته اند.

این کتاب 4 بخش دارد، در بخش اول با عنوان مطالعات نظری شاهد بررسی نظری موضوع دیپلماسی عمومی و ابعاد مختلف آن هستیم. نویسنده‌ی کتاب حاضر با توجه به هدف اصلی دیپلماسی عمومی، بررسی نظری و عملی آن را با کندوکاو در ادبیات موجود انجام داده و به دنبال تسهیل فهم این ترکیب است. وی تعریف خود از موضوع را اینچنین بیان می‌کند: «دیپلماسی عمومی فعالیت‌های یک کشور برای تأثیر بر افکار عمومی ملت‌های دیگر در مسیر شکل‌گیری و اجرای سیاست‌های خارجی تعریف شده است». او سپس به بررسی این مفهوم در چند مقاله می‌پردازد و آن را در چند بن مایه‌ی مشترک در باب دیپلماسی عمومی جمع بندی می کند:

اهداف دیپلماسی عمومی تأثیرگذاری بر قلب‌ها و ذهن‌ها و نیز تغییر رفتار حکومت‌هاست.

دیپلماسی عمومی درباره‌ی روابط بین دولت‌ها و مردم است.

دیپلماسی عمومی از ابزار فرهنگی همانند رسانه‌های ارتباطی و فعالیت‌های فرهنگی بهره می‌برد.

اهداف دیپلماسی عمومی مقوله‌ی بعدی است که به آن پرداخته شده است. هدف ابتدایی در دیپلماسی عمومی تأثیرگذاری بر مردم در جهت نیل به هدف غایی یعنی تغییر رفتار حکومت‌هایشان در جهت مطلوب قلمداد می‌شود. البته که با توجه به سیاست‌های هر کشور، اهداف و اقدمات آن نیز متغیر خواهند بود. در این بین رابطه‌ با مردم کشورها نقش مهمی را ایفا می‌کند و بر خلاف دیپلماسی سنتی که بر اساس آن دولت‌ها پشت درهای بسته به مذاکره و تعامل می‌پرداختند، دیپلماسی عمومی بر نقش مؤثر مردم تأکید دارد.

در ادامه‌ی این فصل، نگارنده به اصطلاحاتی چون امپریالیسم فرهنگی، جنگ نرم، عملیات روانی، دیپلماسی خط دو، دیپلماسی رسانه‌ای و ... اشاره می کند که مفهومی مشابه دیپلماسی عمومی را می رساند.

بخش دوم کتاب به بررسی و تبیین ابزارها و روش‌های موجود در دیپلماسی چون رسانه‌های بین‌المللی، ورزش، هنر، تبادلات نخبگان، خدمت رسانی و متغیرهای مربوط به عصر دیجیتال می‌پردازد. سپس به اجزای مختلف هر ابزار اشاره می‌کند و شواهد متعددی از استفاده‌ی از آن‌ها نام می‌برد که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

تلویزیون به عنوان رسانه‌ی بین‌المللی

رسانه‌های اینترنتی

مسابقات بین‌المللی و تصویر دولت- ملت

عکس، نقاشی، فیلم و موسیقی در دیپلماسی عمومی

تبادلات دانشگاهی

تبادلات مذهبی و ...

دیپلماسی عمومی در دوره‌ی بحران، بخش دیگری است که در این کتاب مطرح می‌شود. به عقیده‌ی نویسنده، وظایف کارشناسان دیپلماسی عمومی در شرایط بحرانی این است که رویکردها و تصمیمات صحیح را در زمینه‌ی اطلاع‌رسانی و ارتباط با افکار عمومی برگزینند و خسارات و تلفات ناخواسته را در حد امکان کاهش دهد. این بخش از کتاب به روش‌های معمول ارتباطات در دوران بحران اشاره می کند و با تکیه بر موارد تجاری و سیاسی سعی در تبیین روش‌ها دارد.

در بخش پایانی کتاب، ادبیات تولید شده توسط ارگان‌های دولتی و مؤسسات خصوصی و دانشگاهی بررسی قرار شده و سعی بر آن است تا نقشه‌ی راهی، متشکل از شاخص‌های مرتبط، برای ارزیابی برنامه‌های مختلف دیپلماسی عمومی ارائه گردد. بررسی مدل منطقی دولت بریتانیا و آمریکا برای ارزیابی دیپلماسی عمومی بی‌فایده نبوده و نویسنده نیز از آن بهره جسته است.

اگر ارائه تصویر خوب از یک ملت، دغدغه بسیاری از مخاطبین امروزی علاقمند به عرصه سیاست باشد، مطالعه کتاب درآمدی بر دیپلماسی عمومی، گام اولیه خوبی در جهت آشنایی با مفاهیم بنیادی و البته نمونه های عملی دیپلماسی عمومی کشورهای مختلف، همانند آمریکا، چین، و یا حتی ایران است.

برای تهیه کتاب‌های انتشارات مرکز پژوهشی آموزشی کوثر در نمایشگاه بین المللی کتاب می‌توانید به غرفه کانون اندیشه جوان واقع در بخش ناشران عمومی، سالن A1، راهروی 6، غرفه 23 مراجعه فرمایید. کتب این انتشارات همچنین از کتابفروشی های میدان انقلاب مانند کتابفروشی سوره مهر ،کیهان ، کافه کتاب کراسه در خیابان 16 آذر قابل تهیه می باشد.

نویسنده: دکتر جواد اصغری راد

ناشر: انتشارات مرکز پژوهشی آموزشی کوثر، چاپ اول

160 صفحه، 75۰۰ تومان