"ممنوعیت شکار سال آینده در قالب قرق و حفاظت مشارکتی اعمال می‌شود"
مدیرکل دفتر حیات وحش محیط زیست در گفتگو با «نسیم»: لیست سرخ ملی گونه‌های جانوری در این سازمان در دست اقدام است/ پیش نویس طرح بیمه محصولات کشاورزی و دام‌ها در اثر خسارت ناشی از حیات وحش تهیه شده
سمیرا خباز - مجید خرازی مقدم درباره به تشریح وضعیت نابسامان حیات وحش ایران و برنامه‌های پیش روی این دفتر پرداخت که در ادامه می‌خوانید:
حال حیات وحش ایران چطور است؟
وضعیت حیات وحش ایران به سامان نیست، وقتی از ۱۱۴۰ گونه مهره دار در کشور ۷۶ گونه در لیست سرخ IUCN قرار دارد این وضعیت وظیفه ما را خیلی سنگین می‌کند.
عوامل تهدید مهم حیات وحش ایران را می‌توان تخریب زیستگاه، شکار بی‌رویه، قاچاق گونه‌های جانوری در معرض خطر که در تمامی این عوامل به طور مستقیم انسان نقش دارد.
ما برنامه‌هایی را برای بهبود این وضعیت در سال جاری آغاز کرده‌ایم که از جمله آن‌ها می‌توان به هدفگذاری برای ۷۶ گونه جانوری در معرض انقراض اشاره کرد، این گونه اولویت بندی کرده و برنامه‌های عمل حفاظت در این زمینه در حال تدوین است..
امسال از میان ۷۶ گونه ما ده گونه را هدفگذاری کرده‌ایم، که امیدواریم که قبل از سال جدید طی قراردادی با دانشگاه محیط زیست برنامه‌های مدیریتی را داشته باشیم، برنامه‌های خیلی خوبی هم برای برنامه‌های پنج ساله ششم توسعه در دستور کار داریم، و سازمان حفاظت محیط زیست برای برنامه پنج ساله ششم بسیار هدفمند جلو آمده است.
چه اهدافی در برنامه ششم توسعه دنبال می‌شود؟
در برنامه پنجم توسعه کل برنامه‌هایی که سازمان محیط زیست داشته حدود ۷ حکم بوده است در حال حاضر معاونت محیط زیست طبیعی پیش نویس ۲۹حکم را تهیه کرده است و البته این ۲۹ حکم وقتی بخواهد وارد قانون شود باید تجمیع شود، ولی ما همه چالش‌ها و آسیب‌ها را در حوزه محیط طبیعی در این احکام دیده‌ایم و از این ۲۹ حکم، دو حکم با موضوع خاص در خصوص دریاچه ارومیه و جنگل‌های زاگرس است.
سه حکم مهمی که برای برنامه پنج ساله ششم دیده‌ایم، یکی درخصوص حفاظت مشارکتی است. چراکه به اعتقاد ما با این تعداد محیط‌بان، که حدود ۲۷۰۰ نفر، واقعا حفاظتی که می‌توانیم انجام دهیم، بهتر از این نیست.
ما یا باید تعداد محیط بانانمان را چند برابر کنیم و که در شرایط فعلی می‌سر نیست و یا باید برویم به سمت حفاظت هوشمند که آن هم اعتباراتی را که می‌خواهد الان دور از دسترس است.
طرح مورد نظر ما حفاظت مشارکتی توسط جوامع محلی و با هدف انتفاع جوامع محلی است. در این طرح حدود ۵ منطقه به صورت پایلوت برای قرق‌های اختصاصی در مناطق خارج از مدیریت سازمان محیط زیست را در نظر گرفته‌ایم، کلیات این طرح حفاظتی در جلسه قبل شورای عالی محیط زیست مطرح شده و کمی از جزییات آن باقی مانده است، اگر بتوانیم مصوبات آن را امسال بگیریم، طرح قرق‌های اختصاصی را برای سال آینده خارج از مناطق اجرا خواهیم کرد واگر از نظر قانونی به مشکلی بر نخوریم بحث حفاظت مشارکتی را در داخل خود مناطق تحت حفاظت را با همکاری جوامع محلی و نهادهای زیست محیطی فعال غیر دولتی انجام می‌دهیم. با اجرای این طرح‌ها ما می‌توانیم برای حفاظت مناطق جانوریمان را خیلی بهتر از شرایط حاضر را داشته باشیم.
طرح دیگر در نظر گرفته شده، تهیه و تدوین برنامه ۳۰ گونه جانوری و اجرای ۱۵ برنامه عمل اسا، که اگر این کار انجام شود در پایان سال ۹۹ می‌توانیم حداقل در میان ۵۰ درصد گونه‌های در معرض انقراضمان را وضعیت حفاظتیشان را ارتقا دهیم.
از دیگر برنامه‌های پیش رو، تهیه لیست سرخ ملی گونه‌های جانوری است، در حال حاضر تمامی استنادات ما بر اساس لیست سرخ IUCN است و این سازمان وضعیت گونه‌ها را براساس میانگین می‌گوید و ما باید وضعیت گونه‌های خودمان را خودمان بررسی کنیم، ما اگر داشته‌های خودمان را ندانیم، نمی‌توانیم تصمیمات مدیریتی درستی بگیریم.
برای مثال می‌توان به موضوع شکار و نظرات مختلف در این زمینه اشاره کرد؛ اینکه الان در بحش شکار عده‌ای موافق و عده‌ای مخالف هستند، مخالفین می‌گویند وضعیت به قدری خراب است که ما باید به طبیعت استراحت دهیم و موافقین شکار را در بعضی از مواقع مثل هرس می‌دانند، یا اینکه اگر ما شکار را ممنوع کنیم، افراد قانون مدار را کنار می‌زنیم و عرصه برای قانون گریزان باز می‌شود، برای اینکه به این سوال که آیا مجوز شکار صادر بشود یا نشود پاسخ دهیم، در ابتدا باید بدانیم پتانسیل ما در حیات وحش کشور چیست، داشته‌های ما چیست، ما در برنامه ششم تصمیم داریم به این داشته‌ها برسیم.
آیا ممنوعیت شکار در سال ۹۳ موفقیت آمیز بود؟ روند ممنوعیت شکار در سال ۹۴ ادامه پیدا می‌کند؟
من معتقدم ممنوعیت شکار در سال ۹۳ معقول بود، چون این فرصت به ما داده شده که بتوانیم برنامه‌هایی ازجمله قرق و حفاظت مشارکتی را انشالله در سال آینده اجرا کنیم و این ممنوعیت در قالب بحث شکار و قرق‌های اختصاصی و حفاظت مشارکتی ادامه خواهد یافت.
وقتی ما منطقه‌ای را به شکل قرق به کسی بدهیم ممنوعیت شکار در آنجا اتفاق نخواهد افتاد، بلکه ممنوعیت شکار در کل مناطق در دستور برنامه‌مان است، و براساس گفته‌های قبلی ابتکار عملی و تمدید کنیم.
آیا آماری وجود دارد که به ما بگوید در یک بازه زمانی مثلا یک ماهه ما چقدر از حیات وحشمان را از دست می‌دهیم؟
آمار ما معمولا آخر سال جمع آوری می‌شود درباره پستانداران بزرگ جثه‌مان به جرئت باید بگویم، بر اساس برنامه‌ای که ما از سال ۸۵ شروع کرده‌ایم در تلفات پستاندارن بزرگ در جاده‌ها به یک نتیجه رسیده‌ایم که دو عامل بزرگ‌ترین تهدید و تلفات پستانداران بزرگ جثه ما هستند، اول تصادفات جاده‌ای و دوم شکار غیر مجاز است.
حدود ۶۷ درصد از تلفات مربوط به پستانداران بزرگ جثه ما ناشی از تلفات جاده‌ای است برای همین هم سازمان محیط زیست، کارگروه حوادث جاده‌ای را تشکیل داده است و دو جلسه هم از جلسات آن گذشته که یکی از مصوبات آن گروه این بوده که در نامه‌ای با امضای ریاست سازمان برای وزارت کشور درخواست کردیم در شورای ترافیک استانی نمایندگان ادارات حفاظت محیط زیست هم حضور مثبت و فعالی داشته باشند و این کارگروه با همکاری وزارت راه می‌تواند در شناسایی نقاط حادثه خیز و تمهیدات لازم در این نقاط کمک بسزایی را به ما بکند.
آیا برای گونه‌ها خاص و در معرض انقراض برنامه‌های حفاظتی ویژه‌ای دارید؟
برای خرس سیاه و قهوه‌ای در استان‌های هرمزگان، سیستان و بلوچستان و کرمان با همکاری استان ابلاغ اعتبار می‌کنیم و برنامه‌هایی را که با استان هماهنگ شده را انجام می‌دهیم اما بحث مهمی که در برنامه پنجساله ششم داریم پیش نویس احکام بحث بیمه محصولات کشاورزی و دام‌ها در اثر خسارت ناشی از حیات وحش لحاظ شده است که در قالب یک پیش نویس حکم آماده کرده‌ایم من اعتقاد دارم اگر این هم بتواند قانون شود و اجرایی شود در بحث حفاظت گونه‌های جانوری در معرض تهدیدمان خیلی می‌تواند به ما کمک کند.
آیا برنامه‌ای برای بهبود وضعیت ذخایر کشور در حوزه آبزیان دارید؟
در حوزه آبزیان ما بزرگ‌ترین برنامه‌ای را که تصمیم گرفته‌ایم از سال آینده اجرایی کنیم این است که خلایی را که از نبود ارزیابی از ذخایر آبزیان وجود دارد را با کمک استان‌ها جبران کنیم، بر این اساس ما به ادارات استان‌هایمان ابلاغ کردیم که یک ارزیابی از وضعیت آبزیان مناطق خودشان به ما ارائه دهند و حتی ارزیابی دوزیستان را در برنامه‌شان داشته باشند و ما هم از نظر اعتباری در حد توانمان کمک خواهیم کرد.
آیا مجلس در بحث قانونگذاری می‌تواند در بهبود وضعیت به سازمان محیط زیست کمک کند؟
مجلس هر پرسشی دارد ما موظف به پاسخگویی هستیم، چراکه پرسش و پاسخ از وظایف مجلس است و وظیفه ما هم پاسخگویی است.
مجلس آنجایی می‌تواند به سازمان محیط زیست کمک کند که در بحث اعتبارات بتوانند با کار کار‌شناسی موارد را بررسی کنند و در تصویب اعتبارات و برنامه‌های مورد نظر ما به ما کمک کنند در برنامه پنجساله ششم نیز انتظار ما این است که نمایندگان در تصویب قوانین مورد نظر همکاری لازم را با ما داشته باشند.
