آیا IGTV در ایران مورد استقبال قرار خواهد گرفت؟
در ۳۰خرداد۹۷ اینستاگرام خبر از یک تغییر و افزوده شدن قابلیتی جدید در پلتفرم این شبکه اجتماعی با نام IGTV داد. این قابلیت عبارت است از ویدئوهای بلند مدت عمومی، این سرویس امکان آپلود ویدئو تا یک ساعت بر بستر اینستاگرام را فراهم میآورد درحالیکه محدودیت قبلی اینستاگرام برای ارسال ویدئو یک دقیقه بود.
نسیم آنلاین: کوین سیستروم، مدیر اجرایی اینستاگرام در خصوص IGTV میگوید: این سرویس ویدئویی ساده و با کیفیت است و با اولویت دادن به تلفن همراه طراحی شده است. به این معنا که برای نخستینبار ویدئوها در فرمت عمودی گرفته میشود بر خلاف جهت معمول افقی که در تلویزیونها و ویدئوهای دیگر در نظر گرفته میشد. IGTV هم یک اپلیکیشن مجزا و هم ویژگی اضافه شده به اپلیکیشن اینستاگرام است.
IGTV و ویدئوهای عمودیIGTV این امکان را به کاربر میدهد که تا سقف یک ساعت ویدئو بارگذاری کند اما این فقط به معنی افزایش طول مدت زمان ویدئوهای قابل پخش در اینستاگرام نیست، بلکه قالبهای جدید محتوایی در این پلتفرم قابلیت پخش دارند مثل برنامههای تحلیلی علمی و خبری، مستندها و فیلمهای زیر یک ساعت و موارد دیگر، اما نکته جالب توجه تفاوت جدیدی است که پلتفرم IGTV ایجاد کرده، یعنی عمودی بودن تصویر. درواقع اینستاگرام در حال گسترش و توسعه تلویزیون اینترنتی هست، اما نه تلویزیون اینترنتی که محتوای رسمی توزیع میکند، نه، بلکه محتوایی که توسط کاربر و با دوربین گوشی او گرفته میشود و صدابردار و تصویربردار و عوامل تولید حرفهای در آن نقشی ندارند، کارگردان و تهیه کنندهاش کاربر است اما نظام توزیع محتواهای مرسوم قبلی را دارد. با ورود به صفحه IGTV یک فیلم خود به خود در حال پخش است و منتظر اجازه کاربر نمیماند، این امکان و امکانات دیگر تصویری مثل نشان دادن برفک و غیره، مواردی است که کاربر را تشویق میکند تا موقع استفاده از IGTV احساس کند از تلویزیون استفاده میکند با این تفاوت که حالا محتواها عمودی و تولید کاربران است.
مزیت رقابتی IGTVاما در بازار رقابتی پلتفرمهای اجتماعی، IGTV رقبایی دارد که میباید سهم خود را در بازار از آنها بستاند. این سرویس میتواند یوتیوب و اسنپ چت را به چالش بکشد. البته مدیر اینستاگرام در اینباره میگوید که IGTV بیشتر از یوتیوب «درگیرکننده» است و بیشتر با «احساسات کاربر درگیر» میشود.
IGTV هم بهصورت یک اپلیکیشن مجزا و هم بهعنوان بخشی از سرویس قبلی اینستاگرام در دسترس قرار دارد. تلویزیون اینترنتی اینستاگرام قابلیت این را دارد تا در دراز مدت در بازار رقابت با نمونههای مشابه چون یوتیوب و اسنپچت گوی سبقت را برباید. یکی از مزیتهای رقابتی IGTV حجم زیاد کاربران اینستاگرام و همچنین درجه بالاتر اجتماعی بودن این اپلیکیشن است.
کاربران اینستاگرام به مراتب بیشتر از کاربران شبکههای مشابه درگیر اپلیکیشن هستند، در نتیجه حس همبستگی بالاتری در آن وجود دارد؛ در نتیجه ترکیب این پشتوانه اجتماعی با قابلیت فنی پخش عمومی، افزایش زمان ویدئو و گوشی-محور بودن این اپلیکیشن، مزیت رقابتی آن در برابر سایر پلتفرمهای مشابه خواهد بود. به نوعی تلویزیون اینترنتی اینستاگرام، یک تلویزیون اجتماعی است که بر بستر یک شبکه اجتماعی شکل گرفته است.در حال حاضر قابلیت انجام تبلیغات مانند یوتیوب در IGTV وجود ندارد ولی احتمال اینکه در آینده به آن اضافه شود زیاد است. به عبارت دیگر تولیدکنندگان محتوا در حال حاضر هزینهای از بابت تبلیغات مشارکتی با اینستاگرام دریافت نمیکنند زیرا هنوز تبلیغات مشارکتی آن راهاندازی نشده است. اصلیترین ویژگی IGTV نسبت به ورژنهای قبلی اینستاگرام، قابلیت آپلود ویدئوهای طولانیتر است.
ویدئوهای طولانیتر به معنای این است که کاربران زمان بیشتری را در اپلیکیشن سپری خواهند کرد و این مسأله نیز معنای پول بیشتر از تبلیغات است. با وجود یک میلیارد کاربر اینستاگرام، IGTV میتواند یک نرمافزار محبوب برای سازندگان محتوا باشد که از طریق آن درآمد کسب کنند. در بازه زمانی که خانوادهها و خصوصاً نوجوانها از دیدن تلویزیون رویگردان میشوند و رژیم مصرف رسانهای آنها به سمت استفاده از برودبند حرکت میکند، IGTV میتواند به عنوان تلویزیون موبایلی، جای تلویزیونهای معمول را بگیرد و یا حداقل سهم آن را در رژیم مصرف رسانهای کاربران کاهش دهد. یوتیوب ممکن است برای همیشه محل بزرگتری برای ذخیره محتوا باشد ولی بر اساس نحوه ارتباط با منتشرکنندگان محتوا، اینستاگرام میتواند یک محل قابل اعتماد برای دیدن ویدئوها در یک صفحه کوچک موبایل باشد.
کسب درآمد مالی IGTVبر اساس تحقیقات انجام شده در سه ماهه اول سال2018 بیش از 58 درصد ویدئوها بر بستر تلفنهمراه دیده میشود که این میزان 22 درصد بیشتر از یک سال گذشته است. تحقیقات در انگلیس نشان میدهد که در سال گذشته میانگین پرداختی، برندها و شرکتها به اینفلوئنسرها از 60هزار پوند به ازای هر پست بوده است که این رقم در صنعت فشن و مد و زیبایی به 93هزار پوند به ازای هر پست میرسد. این ارقام نشان دهنده گردش مالی بسیار بالا و ظرفیت وسیع آن برای آینده دارد. بهگونهای که حتی میتواند درآمد تلویزیونهای سنتی و سایر بسترهای ارتباطی را با کاهش روبهرو نماید. لذا در صورت عدم تدبیر مناسب از سوی رسانهها، میتواند مشکلات مالی عدیدهای را در برابر آنها قرار دهد. طبق تحقیقات اخیر نوجوانان امروزه 40درصد بیشتر از تلویزیون با فضای مجازی مرتبطاند و این به معنای کاهش سهم تلویزیون در مصرف رسانهای نسل جدید و کاهش اثر گذاری آن در سالهای آینده است. با توجه به این مسأله میتوان یکی از نتایج گسترش IGTV را مستحکم شدن ارتباطات افقی، بواسطه افزایش آن در سبد مصرف رسانهای کاربران و متقابلاً کاهش ارتباطات عمودی از طریق رسانههای تلویزیونی برودکست دانست.
آیا IGTV با استقبال روبهرو خواهد شد؟به بیان دیگر سؤال این است که آیا اساساً کاربران توانایی تولید محتوایی را دارند که کاربر را آنقدر مشتاق کند که تا سقف یک ساعت گوشی را در دست بگیرد و تصویر عمودی را که بر خلاف سینما و تلویزیون در معنی عام (که شامل محتواهای افقی امثال یوتیوب نیز IGTV می شود) تمام قاب نگاهش را نمیپوشاند، مصرف کند یا خیر، چرا که رقابت محتوایی در IGTV خیلی سختتر از تلویزیون است. کاربر در صورتی که از محتوا خوشش نیاید به کانال دیگر IGTV یا حتی اپلیکیشنهای دیگر موبایل مراجعه میکند و محتوا باید خیلی جذاب باشد تا کاربر را به خود جذب کند، از اینرو در IGTV منطق بازار بیش از تلویزیون (به معنی عام) بر مصرف محتوا حکمران است و این به طور کلی نشانگر سختی رقابت با ویدئوی افقی است هر چند اگر محتوایی قابل قبول واقع شود، بیشک محتوای بدیعی است. از طرفی دیگر مصرف IGTV مثل مصرف تلویزیون مکانمند نیست، کاربر در هر مکانی که باشد فقط با در دست داشتن گوشی هوشمند خود قابلیت استفاده از IGTV را دارد و این در مقایسه با تلویزیون مزیت نسبی است.از بعد فوکویی میتوان گفت تلویزیون افقی به توزیع قدرت عمودی و تلویزیون عمودی به توزیع قدرت افقی کمک میکند، حالا باید دید با توجه به این تفاوتهای بین ویدئوی افقی و عمودی، کدامیک سهم بیشتری از مصرف رسانهای را به خود اختصاص میدهد. افقی یا عمودی؟
آیا IGTV در ایران مورد استقبال قرار خواهد گرفت؟
بهطور خلاصه میتوان وضعیت IGTV را در ایران ذیل این چهار مورد بدین شکل بررسی کرد تا به این نتیجه رسید که آیا این فناوری مورد اقبال قرار میگیرد یا خیر: 1- شرکتهای بینالمللی و خارج از مرزهای ایران و همچنین شرکتهای داخلی مسدود و محدود که دچار محدودیت در پخش محتوای خود هستند، از طریق این فناوری میتوانند به راحتی به پخش محتوای خود دست یابند. 2- با فراگیری تکنولوژیهای رسانهای دموکراتیک و تولید-مصرفکننده محور، این تکنولوژیها نیاز دارند تا از طریق فناوری جدیدی به گسترش قابلیتهای خود برای پاسخگویی به نیاز مخاطبان و همچنین نمود هر چه بیشتر اصول کلی خود (همچون دموکراسی و رساندن صدای حداقلها به گوش دیگران) اقدام کنند. این فناوری از این جهت میتواند قابلیتی به وجود آورد که به تعداد کاربران اینستاگرام، کارگردانها و گزارشگرهایی آماتور داشته باشیم. این مورد مخصوصاً از آن جهت جلوه مینماید که در ایران رسانههای خصوصی یا چندان نیستند یا برای راهاندازی آنان، پیشزمینههای مختلفی موردنیاز است. 3- در زمینه اقدامات قانونگذارانه که خلأ قابل تشخیص در میان این چهار مورد است،غالباً اقدامات قانونگذارانه در این زمینه در ایران، جنبه سلبی دارند. مشخصترین اقدام سلبی در این زمینه نیز همان فیلترینگ است که یا فراگیری را ناکام میکند یا با توجه به شرایط ویژهای، برعکس موجب برجستهسازی مسأله میشود. 4- در حالی که در هر کشوری برای طی طریق تولیدکننده شدن باید مراحل و مدت زمان نسبتاً قابل توجهی را گذراند، این فناوری میتواند سکوی پرش بسیاری از افرادی باشد که به حوزههایی چون تهیهکنندگی و کارگردانی (در حال حاضر فیلم کوتاه با توجه به محدودیت 10دقیقهای اینستاگرام)، گزارشگری و... علاقه دارند. همچنین در مواجهه با برخی اقدامات سلبی، این فناوری میتواند گزینه بدیل نهایی نیز باشد. چندی پیش محمد شیروانی پس از عدم صدور مجوز برای فیلم خود، «لرزاننده چربی»، اقدام به پخش 29 دقیقه از آن در قالبهای یک دقیقهای از صفحه اینستاگرام خود نمود. این فناوری از این جهت میتواند نقشی خنثیساز برای اقدامات قانونی سلبی اینچنینی باشد. هرچند در این مورد مسائلی چون هزینه تولید و . . . نیز مطرح است و به سادگی نمیتوان از آن عبور کرد. در مجموع میتوان به این نکته اشاره کرد که در صورت عدم مواجهه سلبی از طرف افراد قانونگذار، این فناوری از پتانسیل بالایی برای فراگیری برخوردار است.
چالشهای IGTVقابلیت بارگذاری ویدئو تا یک ساعت میتواند عرصه تنظیمگری در خصوص محتوا و مجوز را با چالشهایی جدی خصوصاً در ایران که رسانههای خصوصی پدیدهای عام و فراگیر نیستند، مواجه سازد. چگونگی نظارت بر محتوا و چگونگی اعطای مجوز به کانالهای ایجاد شده بر بستر اینستاگرام از سؤالات اساسی در این حوزه خواهد بود. در حقیقت یکی از مهمترین تأثیرات IGTV در حوزه تنظیمگری در بستر فضای مجازی و در قالب VOD باشد. زیرا با وجود IGTV خیلی از سرویسدهندههای VOD میتوانند وارد آن شوند و عملاً در این فضا به کسب درآمد بدون مجوز رسمی و همچنین تنظیمگری حکومتها بپردازند. از طرفی دیگر برخی با افزایش دسترسی عموم به ابزار انتشار عمومی و برودکست مخالفاند و شأن برودکست را اجل از این میدانند که در دسترس همگان قرار گیرد، به بیان دیگر هرکسی شایستگی دسترسی به انتشار عمومی محتوا را از نظر سیاسی و فرهنگی و اخلاقی ندارد فلذا از این منظر پالایش محتوایی موجه و ضروری است، پالایشی که در شکل عام، توسط خود اینستاگرام و از طریق حذف محتوا و بن شدن کاربر و موراد دیگر اعمال میشود و در شکل اخص، توسط دولتها اعمال میشود. از بعد فنی، باید گفت محتوای IGTV هنوز رمزگذاری نشده و از نظر نوع اتصال، با بقیه محتواهای منتشر در اینستاگرام به راحتی قابل تفکیک و رصد است و فیلتر IGTV به تنهایی ممکن است اما سؤال اصلی اینجاست که اصلاً آیا استقبال از این پلتفرم جدید در حدی هست که دولتها در راستای حفظ منافع و مصالح عمومی و دولتی، اقدام به پالایش این محتوا بکنند یا خیر. در هر حال میتوان چند چالش جدی را به طور خلاصه در مواجهه با این قابلیت جدید اینستاگرام شناسایی کرد، چالشهایی که لزوماً همه آنها دارای ابعاد منفی نیستند بلکه میتوانند موجب رشد و توسعه سیاستها در بخش رسانههای جدید و حکمرانی رسانهای شوند:
1. نظارت بر محتوای تولید شده توسط کاربران 2. کاهش سهم تبلیغات در تلویزیون رسمی و عمومی و گرایش به سمت تبلیغات در اپلیکیشنهایی از این دست 3. ایجاد کانالهای تلویزیون شخصی بدون نیاز به کسب مجوزهای رسمی 4. حق کپیرایت و مسائل مرتبط با آن 5. شکایت از محتوای منتشر شده و مرجع رسیدگی به آن
با توجه به آنچه عنوان شد افزودن تلویزیون اینترنتی بر بستر اینستاگرام، در وهله نخست به افزایش رقابت میان این شبکه اجتماعی و سایر شبکهها و اپلیکیشنهای مشابه موجب خواهد شد. آنچه در اینجا برنده و بازنده رقابت را مشخص خواهد کرد میزان نوآوری و استقبال کاربران خواهد بود. گردش مالی و تبلیغاتی به سمت این اپلیکیشن به دلیل کاربران بالای اینستاگرام و اجتماعی بودن آن میتواند مزیت رقابتی مهمی برای آن در برابر دیگر شبکهها و پلتفرمها ایجاد کند.
از سویی دیگر IGTV چالش جدی برای رسانههای داخلی و دولتی خواهد بود چرا که الزامات قانونگذارانه و تنظیمگرانه در این حوزه را به پرسشهایی جدی مواجه خواهد ساخت و از سویی دیگر از لحاظ اقتصادی و کسب درآمد مالی میتواند به رقابت با نمونههای مشابه و رسانههای ملی خصوصاً در ایران بپردازد. علاوه بر آن IGTV میتواند قابلیت مبارزه با رسانههای اینترنتی را نیز داشته و در واقع این رسانهها را دربرگیرد. چرا که ممکن است بسیاری از شبکهها و تلویزیونهای اینترنتی برای رهایی از مواردی چون کسب مجوز و دیگر الزامات قانونی شبکهها و کانالهای خود را بر بستر IGTV قرار دهند که این خود سرآغاز چالشهای حوزه تنظیمگری رسانه خواهد بود. باید توجه داشت که لزوماً افزایش رقابت دارای بعد منفی نیست ولی آنچه حائز اهمیت است نسبت ظهور این رسانههای جدید با حوزه تنظیمگری است.
تهیهشده در گروه رسانه اندیشکده مطالعات حاکمیت و سیاستگذاری دانشگاه شریف