"شاه بی شین"؛ روایت تضادها و تعارضات درونی محمدرضا پهلوی

" گروه فرهنگی « نسیم آنلاین »، " شاه بی شین" رمانی درباره محمدرضا پهلوی،‌ آخرین شاه ایران است. رمانی پیرامون فراز و نشیب‌های زندگی و حکومت محمدرضا پهلوی از اوان کودکی تا روزهای اضمحلال و مرگ او.

تاریخ معاصر ایران که شاهد کنش‌ها و التهابات فراوانی مانند کودتای 28 مرداد، قیام 15 خرداد، مبارازات مردمی با رهبری داهیانه‌ی امام راحل و به دنبال آن شکل‌گیری انقلاب اسلامی، جنگ تحمیلی و مصائب بعد ازآن بوده، قابلیت گسترده و بی بدیلی دارد برای دست مایه‌ی هنرِ هنرمندان و نویسندگان خلاق قرار گرفتن تا با پرداختن به سوژه‌های بکر و ناب آن، تصویری شفاف و موشکافانه از آن خلق کنند .

از زمان وقوع انقلاب شکوهمند اسلامی، تلاش‌های بسیاری برای به قلم یا تصویر کشیدن وجوه آشکار و پنهان زندگی خاندان پهلوی شده که متاسفانه آثار اندکی در این میان موفق به روایتی به دور از بزرگ‌نمایی‌ و اغراق یا نگاهی توأم با تسامح و تساهل، کم نقص، درست و دقیق از شکل‌گیری، به اوج قدرت رسیدن و سپس زوال آخرین سلسله‌ی پادشاهی در ایران را ترسیم کنند اما "شاه بی شین" در این عرصه، تجربه‌ایست یک‌سره موفق، قابل احترام و در خور اعتنا .

نثر داستانی، صرفاً عنصری از عناصر داستانی و در نقش یک مرسل و ابزار نیست بلکه اصل و گوهر داستان است . بدون شک نثرِ زیبا، نثرِ خودکفا و مشحون از لطایف و ریزه‌کاری‌هایِ طنازانه‌یِ زبانی و آناتِ ماندگارِ آقای مزینانی در این اثر قبل از هر چیزی از رهگذرِ چشم خواننده‌ی رمان عبور می‌کند و بر دل می‌نشیند. هم‌چنین چینش درست کلمات موجب خلق لحنی منحصر به فرد و کاملاً به جا شده که روایت داستان و گفتگوهای شخصیت‌های حاضر در داستان را صاحب صدا کرده است .

نویسنده با مدد از این نثر وزین و بازیگوشانه و با نگاهِ نافذ و تیزبین به شخصی‌ترین زوایا و خفایای زندگی شاه سرک می‌کشد. در جای جایِ داستان و به انحاءِ مختلف به نگاه و نگرش شاه به مردم، افراد پیرامونش، همسر و فرزندان، کار، تفریحات و سرگرمی‌ها، معشوقه‌های متعدد ـ به قول نویسنده گردش‌های شناعت‌بار عصرانه‌اش! ـ ، سران و سفرای ملل و حتی کاخ‌ها و حیوانات و اشیاء موجود در آن‌ها اشاراتی می‌کند و موفق به ذکر توصیفات و خلق تصاویری به یاد ماندنی و صحنه‌هایی ملموس و قابل باور از زندگی شاه و اطرافیان‌اش می‌شود .

یکی دیگر از نکات درخشان رمان، بیان و به تصویر کشیدنِ واقع‌بینانه تضادها و تعارضات درونی و شخصیتی شاه است که این کار بدون خارج شدن از مدار انصاف و هرگونه قضاوت، موضع‌گیری جانبدارانه و یا تلاش برای متقاعد کردن مخاطب صورت پذیرفته است.

اما از دیگر نکات حائز اهمیت انتخاب زیرکانه‌ی راوی داستان است. انتخاب نوع دیدگاه هم بر کیفیت و هم بر نوع و میزان اطلاعات و نکات داستان به مخاطب، تاثیر به سزایی دارد. رمان در اغلب سطرهای خود با راوی دوم شخص روایت می‌شود و با توجه به انتخاب برهه‌های زمانی متفاوت و نسبتاً طولانی‌ از زندگی شاه به نوعی بهترین انتخاب به نظر می‌رسد، از طرفی با این نظرگاهِ روایت عملاً مخاطب با حضورِ منِ دورنی خود به واکاوی فراز و نشیب‌های تاریخی دوران ستم‌شاهی می‌پردازد و حتی در پاره‌ای وقت‌ها شاهِ مخلوع را محاکمه و مورد ملامت قرار می‌دهد

"شاه بی شین" بر لبه تیغی حرکت می‌کند که یک سوی آن تاریخ‌نگاری و زندگی‌نامه نویسی‌ست و سوی دیگر آن داستانی تخیلی پیرامون یک شخصیت واقعی. اما خوشبختانه با حفظ ظرافت تمام، نه در دام تاریخ نگاریِ صرف افتاده و نه با رمانی یک سره مخیل مواجه هستیم. بدیهی‌ست که گنجاندن جزء به جزء تاریخِ حکومت پهلوی و زندگی شخصی پدر و بالاخص پسرِ تاج‌دار در قالب رمانی نه چندان طولانی، میسر نیست و طبعاً نویسنده به ناچار با ریتمی تند و پر شتاب به ترسیم شمایی کلی از ماجراهای نیم قرن اول اخیرِ ملت ایران در چنبره‌ی پر زورِ تقدیر پرداخته لیکن به جرأت می‌توان ادعا کرد به خوبی از پس این وظیفه‌ی خطیر برآمده است و کم‌تر ایرادی می‌توان متوجه آن دانست.

رمان " شاه بی شین" بی شک از جمله‌ معدود اتفاقات خوشایند در حوزه‌ رمان فارسی طی چند سال اخیر است و محمدکاظم مزینانی با خلق این اثر جذاب و خواندنی، بلوغ، پختگی، استعداد و توانمندی‌های بالای خود را به منصه‌ ظهور گذاشت.

محمد کاظم مزینانی متولد سال 1342 از دامغان و فارغ التحصیل رشته زبان و ادبیات فارسی است، عمده آثار او در قالب شعر و داستان و در حوزه کودک و نوجوان می باشد که در جشنواره های بسیاری، حائز رتبه شده است. وی همچنین مسئولیت شورای شعر مجله کیهان بچه ها و داوری جشنواره ادبیات انقلاب و جشنواره شهید حبیب غنی پور را بر عهده داشته است.

اولین تجربه او در زمینه ادبیات بزرگسال، سه گانه شاهانه است که در دوره اول جشنواره داستان انقلاب مورد تقدیر قرار گرفت، ای اثر توسط انتشارات سوره مهر در سال 1390منتشر شده است .