سایه سنگین نوامبر ۲۰۲۰ بر خرداد ۱۴۰۰

نسیم آنلاین ؛ محمد رستم‌پور: اعتدالگرایان کاری کرده‌اند که بازار و جامعه میان پیروزی بایدن فریبکار و ترامپ جنایتکار تفاوت قائل می‌شوند. این تفاوت تا جایی است که چینش و نوع مبارزات انتخاباتی خرداد 1400 را نیز تعیین می‌کند. وابستگی نتیجه انتخابات نوامبر 2020 به تحولات مرتبط با انتخابات آینده ایران، تنها و تنها به خاطر اعتیادی است که فکر و روش دولت یازدهم و دوازدهم به کنش آمریکایی‌ها داشته است.

کمتر از بیست روز دیگر تا برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا باقی مانده. رویدادها و تحولات داخلی ایالات متحده در ظاهر به مسائل و اتفاقات داخلی کشور ما نباید اساساً ارتباطی داشته باشد. اما مشی و منش آمریکاگرایانه دولت‌های یازدهم و دوازدهم و تلاش برای بستن با کدخدا و گره زدن همه چیز، حتی قیمت کالاهای اساسی به رخدادهایی که آن سوی کره خاکی پدیدار می‌شود، سبب شده انتخابات پیش روی آمریکا بیش از همه انتخابات‌های پیشین تعیین‌کننده مسائلی در ایران باشد. دولت روحانی اصرار دارد که این دو با هم ارتباطی ندارند اما در عمل، به کرات اتفاق افتاده که دولت اعتدالگرایان، به جای تدبیرگزینی به موکول‌گزینی روی آورده و در همه هفت سال گذشته کوشیده است کشور را با ایده «کاهش سهم امنیت به نفع اقتصاد» به امید ورود سرمایه به داخل اداره کند.

به‌رغم همه هشدارها و توصیه‌های رهبر معظم انقلاب، سیاست و اقتصاد کشور در لوزان و واشنگتن‌ و نیویورک ترسیم و تعیین می‌شود و اگر نبود اندک تلاش‌های مجاهدانه عده‌ای گمنام برای تأمین مایحتاج و نیازهای روزمره مردم، ایران عزیز و معتبر سال‌های دهه 80، چالش‌های عمیق‌تر و جانفرساتری تجربه می‌کرد. بالا رفتن قیمت کالاها و اجناس و صعود وحشتناک نرخ دلار و ارز و خودرو و مسکن، همه و همه به این خاطر است که دولت روحانی در عمری که از مردم گرفته، به غرب نگاهی تکدی‌گرایانه برای دریافت رفاه و آسایش داشته و انبوه راهکارهای عملیاتی اقتصادی برای مدیریت بازار و اداره بهتر جامعه به گوشی شنیده و از گوشی دیگر خارج کرده است. برای اثبات همین گزاره به ظاهر ساده، کافی است نامه‌های متعدد و پرشمار اقتصاددانان از جناح‌ها و گروه‌های مختلف فکری و دانشگاهی خطاب به رئیس‌جمهور و تصمیم‌گیران اقتصادی دولت را جستجو کنید.

از جمله مسائلی که در ظاهر بی‌ارتباط اما در باطن بسیار مؤثر بر فضای سیاسی و اقتصادی کشور است، نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکاست. پیچیده بودن نظام انتخاباتی ایالات متحده در کنار وقوع آشوب‌های کم‌نظیر اخیر در ایالات متحده که با جنبش سیاهان آغاز شد و همچنان در برخی ایالت‌های آمریکا ادامه دارد و همچنین شیوع کرونا در آمریکا که تاکنون بیش از 200 هزار قربانی گرفته است، انتخابات نوامبر 2020 را به یک معمای تودرتو و چندوجهی تبدیل کرده است. تاریخ چهل سال اخیر نشان می‌دهد روی کار آمدن دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان چندان تفاوتی در رویکرد آمریکا به ایران ندارد. اعمال تحریم‌های فلج‌کننده آمریکا علیه ایران و عملیات‌های نفوذ و جاسوسی و دخالت‌های گاه و بیگاه دموکرات‌ها در مسائل داخلی ایران، گزاره «اولویت دموکرات‌ها به اقتصاد به جای نظامی‌گری» زیر سؤال می‌برد. از سویی دیگر، ترامپ تصریح می‌کند سیاست «فشار حداکثری» آمریکا ایران را به زانو درآورده و در صورت پیروزی می‌تواند ایران را به میز مذاکره بکشاند.

صرف‌نظر از همه آنچه در رابطه ایران و آمریکا ممکن است اتفاق افتد، و بدون در نظر گرفتن تبعات و پیامدهای شکل پیروزی هر یک از دو کاندیدای ریاست جمهوری آمریکا، جریان تحریف در داخل کشور کوشش دارد نشان دهد جو بایدن به مراتب با دونالد ترامپ تفاوت دارد. از این روست که باید گفت اگر بایدن پیروز انتخابات شود، گروه‌های سیاسی پشتیبان دولت به ویژه اصلاح‌طلبان با قدرت و برنامه محسوس و جدی وارد انتخابات 1400 خواهند شد. آنان گمان می‌کنند ساخت دوقطبی و اتکاء بر عملیات روانی می‌تواند به‌رغم همه تلخی‌ها و ناکامی‌هایی که آنان در دولت روحانی تجربه کرده‌اند، یک اصلاح‌طلب یا در نهایت، یک چهره غیراصولگرا را راهی پاستور خواهد کرد. به تعبیر ساده‌تر، پیروزی ترامپ دست آنان را برای شرکت در مبارزه دشوار انتخابات 1400 خالی خواهد کرد. آنان همه حرف‌هایشان را زده‌اند و همه راه‌هایی که می‌دانستند، نیز رفته‌اند. یکی به نعل زدن و یکی به میخ زدن وزرایی از دولت روحانی به ویژه محمدجواد ظریف را در این راستا باید تفسیر کرد. دولت و در حالت کلی‌تر، اصلاح‌طلبان گزینه چندان موجهی در صورت پیروزی ترامپ ندارند. اما در صورت پیروزی بایدن، ماجرا متفاوت است و دوباره همه تکنیک‌هایی که حسن روحانیِ کم‌شانس اما متفاوت از دیگران را رئیس جمهور کرد، بازیابی و بازطراحی می‌شود.

در این سوی میدان، تعدد کاندیداهای احتمالی اصولگرایان عجیب و چه بسا خنده‌دار است. اصولگرایان تنها و تنها به متفاوت بودن کاندیدایشان با رئیس جمهور فکر کرده‌اند و البته مبتنی بر نظرسنجی‌های پراکنده یکی دو مرکز پژوهشی در مورد میزان مشارکت، و همچنین در مواجهه با سرخوردگی و ناامیدی توده مردم از اثرگذاری دولت بر معیشت و اقتصاد، اطمینان دارند دولت سیزدهم در چنگ آنهاست. آنان به حق می‌دانند مردم از رویکرد نگاه به غرب خسته‌اند و حتی در یک رویکرد عام، کشور را دچار بن‌بست می‌بینند و البته تبیین‌های صحیحی از مسائل دارند و در ریشه‌یابی مشکلات نیز فراست و تیزبینی دارند اما در اجرای راهکارهایی که خود می‌شناسند و معرفی می‌کنند، کلی، خام‌دستانه و ساده‌اندیشانه می‌بینند و ترسیم می‌کنند. پیروزی بایدن می‌تواند این خیال بیهوده و خواب خرگوشی آنان را پاره کند و به تحرکات متوهمانه آنان، رویکردی عملیاتی و اساسی ببخشد.

جدا از همه آنچه گفته شد، نباید از یاد برد وابستگی رویدادهای داخلی ایران به تحولات آمریکا کاملاً برآمده از رویکرد دولتی است که تحریم را علت‌العلل مسائل و مصائب کشور می‌دانست و حتی آب خوردن را به تحریم ربط می‌داد و سازوکار پیچیده و جنایتکارانه آمریکا در جنگ تمام‌عیار اقتصادی علیه ایران را صرفاً با یکی دو شکایت یا بیانیه حقوقی قابل رفع و رجوع می‌خواند. دولتمردان از جنگ اقتصادی گفتند و خود در بهترین و مرفه‌ترین وضعیت‌های اقتصادی خمودند و مخالفان و منتقدان را در روی صحنه با القاب زشت و توهین‌آمیز نواختند و در پشت پرده با افشاگری و بی‌اخلاقی منفور ساختند. توقع و انتظار حرکت از چنین دولتی، حتی در صورت پیروزی بایدن، یک تصور کودکانه است. سال‌ها دل طلب جام جم از ما می‌کرد، آنچه خود داشت زبیگانه تمنا می‌کرد.