آمریکا چگونه مکانیسم ماشه را فعال خواهد کرد؟

حق وتو مضاعف آمریکا؛ علیه ایران و شورای امنیت!

کدخبر: 2360291

آمریکا وارد یک قمار سنگین شده که در این کارزار نه تنها حیثیت خودش در خطر است، بلکه خدشه ای اساسی به رویه های شورای امنیت سازمان ملل و حق وتو وارد خواهد کرد.با این اقدام زین پس تصمیم گیری های شورای امنیت دچار تحول می شوند و در آینده نزدیک نیز باید شاهد اعمال حق وتو مضاعف توسط بقیه اعضای دائم شورای امنیت علیه آمریکا باشیم.

نسیم آنلاین ؛ علیرضا فقیهی راد: پس از شکست آمریکا در تصویب قطعنامه پیشنهادی به شورای امنیت جهت تمدید تحریم تسلیحاتی ایران، آمریکا بصورت رسمی طی نامه ای به اعضای شورای امنیت مکانیسم ماشه را فعال کرد. اما مساله اصلی که این روزها محل بحث و نزاع قرار گرفته است این است که آمریکا که رسما از برجام خارج شده و از دایره «مشارکت کنندگان» برجام کنار رفته است و همین امر موجب مخالفت 13 عضو شورای امنیت سازمان ملل شده است، حال چگونه و با توسل به چه استنادات حقوقی می خواهد مکانیسم ماشه را فعال کند؟

آمریکایی ها معتقدند هرچند از برجام خارج شده اند، اما به موجب بند 10 قطعنامه 2231 که در تایید و پشتوانه برجام صادر شد، آمریکا از موسسان برجام است و همچنین براساس این بند کشورهای عضو به استفاده از مکانیسم حل اختلاف در برجام صرفا «تشویق» شده اند و هیچگونه «الزامی» وجود ندارد. لذا آمریکا به استناد بند 10 قطعنامه 2231 حق استفاده از مکانیسم ماشه را برای خود قائل است.

بند 10 قطعنامه 2231 می گوید: « چین، فرانسه، آلمان ، فدراسیون روسیه، انگلیس، آمریکا، اتحادیه اروپا و ایران (شرکت کنندگان در طرح جامع مشترک اقدام) را تشویق می کند همه مسائل در رابطه با اجرای تعهدات طرح جامع مشترک اقدام را از طریق روندها و دستورالعملهای مشخص شده در طرح جامع مشترک اقدام حل کنند و قصد خود را برای رسیدگی به شکایات احتمالی توسط امضاکنندگان طرح جامع مشترک اقدام درباره عمل نکردن قابل توجه شرکت کننده دیگری در طرح جامع مشترک اقدام بیان می کند.»

آمریکا مدعی است با استناد به بند 10 قطعنامه به دلیل اینکه جزو تاسیس کنندگان برجام بوده و نام این کشور ذکر شده و همچنین در هیچ جای دیگر قطعنامه شورای امنیت قید نشده که کشوری در صورت خروج از برجام، از دایره مشارکت کنندگان حذف می شود، بنابراین به عنوان «مشارکت کننده» حتی اگر از برجام خارج شده باشد می تواند از ظرفیت قطعنامه 2231 در فعال سازی مکانیسم ماشه استفاده کند.

در ادامه نیز آمریکا برای فعال کردن مکانیسم ماشه به بند 11 قطعنامه 2231 استناد می کند و به دلیل عدم ماهیت الزام آور بند 10 و عدم انحصار بند 11 در ارجاع شکایت به کمیسیون مشترک برجام، می تواند راسا درخواست خود را به شورای امنیت سازمان ملل ارائه دهد و تمامی تحریم ها و قطعنامه های لغو شده را بازگرداند.

در بند 11 قطعنامه شورای امنیت آمده است: [شورای امنیت] تصمیم می‌گیرد طبق ماده 41 منشور ملل متحد، در مدت 30 روز از دریافت گزارش و اخطاریه یک شرکت‌کننده در طرح جامع مشترک اقدام درباره مشکلی که آن کشور شرکت‌کننده در طرح جامع اقدام مشترک بر این باور است به معنای عدم عمل قابل توجه به تعهدات بر اساس طرح جامع اقدام مشترک است، درباره پیش‌نویس قطعنامه‌ای برای ادامه انقضاهای مشخص شده در بند 7 (a) این قطعنامه، رای‌گیری کند، همچنین تصمیم می‌گیرد که اگر در عرض 10 روز از صدور این اخطاریه و گزارشی که در بالا به آن اشاره شد، هیچ کدام از اعضای شورای امنیت چنین پیش‌نویس قطعنامه‌ای را برای رای‌گیری ارائه نکرد، در آن صورت رئیس شورای امنیت چنین پیش‌نویس قطعنامه‌ای را ارائه می‌کند و آن را در مدت 30 روز پس از اخطاریه به رای می‌گذارد، شورا همچنین قصد خود را برای در نظر گرفتن دیدگاه‌های کشورهای دخیل در این مساله و هر نظری درباره این مساله از طرف هیأت مشورتی ایجاد شده در طرح جامع اقدام مشترک بیان می‌کند.»

اگر تفسیر آمریکا از قطعنامه 2231 و عنوان «مشارکت کننده» پذیرفته شود، راجع «ادامه لغو تحریم ها» در شورای امنیت رای گیری می شود که با وتو هر عضو از جمله آمریکا، حداکثر 30 روز تمامی تحریم ها و قطعنامه های لغو شده قبلی باز می گردد.

اما چالش اساسی این است که آمریکا با اینکه چین و روسیه و سه کشور اروپایی با تفسیر او از قطعنامه 2231 مبنی بر «مشارکت کننده بودن» آمریکا و تبعا فعال سازی مکانیسم ماشه مخالفند، چگونه می تواند این مسیر را طی کند و سرانجام این چالش حقوقی به کجا ختم خواهد شد؟

براساس ماده 27 منشور سازمان ملل که مربوط به شیوه تصمیم گیری در شورای امنیت است، در بند 2 این ماده آمده است که موضوعات مطرح شده در شورای امنیت اگر آیین نامه ای( شکلی) باشند شورا با اکثریت اعضا یعنی 9 رای موافق تصمیم می گیرد و در بند 3 این ماده نیز آمده است اگر موضوعات غیرآیین نامه(ماهوی) باشند تصمیم شورا با اکثریت 9 رای و موافقت اعضای دائم( اعمال حق وتو) انجام می گیرد. رای ممتنع عضو دائم نیز رای موافق شمرده می شود.

بحث تفسیر متن قطعنامه 2231 و مشارکت کننده بودن یا نبودن آمریکا بسیار روشن است یک موضوع آیین نامه ای بدون حق وتو اعضاست. از طرفی امروز آمریکا یک گزارش یا اطلاعیه به عنوان مشارکت کننده برجام به شورای امنیت ارائه داده است. آمریکا بدبینانه ترین حالت را درنظر گرفته است، اگر چین و روسیه یک قطعنامه آیین نامه ای ارائه کردند مبنی بر اینکه آمریکا «مشارکت کننده» در برجام نیست و نمی تواند از مکانیسم ماشه استفاده کند، تکلیف چیست؟ چین و روسیه مدعی می شوند موضوع «عدم مشارکت کنندگی» آمریکا از نوع آیین نامه ای است، و در مقابل آمریکا نیز حتما استدلال می کنند این یک موضوع غیرآیین نامه ای و تابع حق وتو اعضاست.

لذا در شورای امنیت ابتدا رای گیری می شود که آیا موضوع آیین نامه ای یا غیرآیین نامه ای است؟ طبق رویه شورای امنیت رای گیری درباب آیین نامه ای یا غیرآیین نامه ای بودن موضوعات، خود یک امر غیرآیین نامه ای و مشمول حق وتو اعضاست. لذا آمریکا ابتدا یکبار از حق وتو خود استفاده می کند و موضوع را غیرآیین نامه ای می کند.(وتو اول) سپس با غیرآیین نامه ای شدن موضوع قطعنامه پیشنهادی چین و روسیه، مجددا از حق وتو خود استفاده می کند و موضوع «عدم مشارکت در برجام» را رد خواهد کرد(وتو دوم) و خواهد توانست با «مشارکت کننده» قلمدادشدن خود، مکانیسم ماشه را فعال کند. به این عمل استفاده از قدرت «وتو مضاعف» یا «دابل وتو» نیز می گویند.

آمریکا وارد یک قمار سنگین شده که در این کارزار نه تنها حیثیت خودش در خطر است، بلکه خدشه ای اساسی به رویه های شورای امنیت سازمان ملل و حق وتو وارد خواهد کرد. طی دهه های گذشته اعضای شورای امنیت از وتو مضاعف استفاده نکرده اند، این اقدام آمریکا با هدف شکست ایران و بازگشت تحریم های شورای امنیت، موجب نقض عرف دهه های گذشته شورای امنیت خواهد شد و احتمالا با این اقدام زین پس تصمیم گیری های شورای امنیت دچار تحول می شوند و در آینده نزدیک نیز باید شاهد اعمال حق وتو مضاعف توسط بقیه اعضای دائم شورای امنیت علیه آمریکا نیز باشیم. گویا ترامپ می خواهد هزینه خسارت های احتمالی بعدی در شورای امنیت را بپذیرد، ولی در این پرونده علیه ایران بصورت کاملا یکجانبه پیروز شود.

اقدامی که مورد اعتراض بسیاری از مقامات سابق آمریکایی نیز قرار گرفت. جان بولتون، مشاور امنیت ملی اسبق آمریکا و از تندروترین افراد ضدایرانی در وال استریت ژورنال به دولت آمریکا هشدار داد و نوشت: «سازوکار بازگشت تحریم‌های ایران ارزش خطر نداشته و می‌تواند حق وتوی شورای امنیت سازمان ملل را که در راستای منافع آمریکا در سازمان ملل است، تضعیف کند و این آسیب دائمی خواهد بود.»

ریچارد گلدبرگ، تحلیلگر لابی ضد ایرانی «بنیاد دفاع از دموکراسی» که یکی از مشاوران غیررسمی دولت ترامپ در اقدامات ضد ایرانی است، او نیز این مخاطرات را درک کرده و در یادداشتی در فارن‌پالیسی به عنوان «به ایران اجازه ندهید شورای امنیت را تغییر دهد» نوشته این تحول، برای همیشه ساختار رأی‌گیری‌های شورای امنیت را تغییر خواهد داد .

او می‌نویسد: «اینکه [اعضای شورای امنیت] رأی‌گیری اولیه (بر سر آئین‌نامه‌ای یا ماهوی بودن تصمیم مورد نظر) را نپذیرند و آمریکا را از حق خود برای وتو در آن رأی‌گیری محروم کنند نه تنها نقض سوابق 75 ساله شورای امنیت خواهد بود بلکه این شورا را برای همیشه تغییر خواهد داد. دیگر وتوی هیچ عضو دائم شورای امنیت، مطلق نخواهد بود؛ بلکه، مشمول اجماع عمومی خواهد بود. ایالات متحده آمریکا ممکن است سال 2020 قربانی چنین کودتایی باشد، اما روسیه، چین، انگلیس و فرانسه نیز در ماه‌ها و سال‌های بعدتر خواهند دید که وتوهای آنها در شورای امنیت به بحث و مناظره گذاشته می‌شود.»

سوزان رایس مشاور پیشین امنیت ملی آمریکا هم در توئیتی نوشت: «فعال‌سازی مکانیسم بازگشت آن هم وقتی آمریکا خود اول از همه با خروج یکجانبه توافق با ایران را نقض کرده، حق وتوی آمریکا در شورای امنیت و رژیم‌های تحریم جهانی را تضعیف می‌کند. احمق و احمق‌تر!»

حال باید منتظر ماند و دید در این کارزار حقوقی آمریکا حاضر است و می تواند ساختار سلطه محور و زورگویانه شورای امنیت مبتنی بر حق وتو اعضای دائم را تضعیف کند، تا بلکه مانع از تمدید تحریم تسلیحاتی ایران گردد. آیا آمریکا تا انتهای مسیر را خواهد رفت و هزینه ها و تبعات اقدام خود را خواهد پذیرفت؟

ارسال نظر: