«اوج»؛ شکست‌خورده اما پر هیاهو!

نسیم آنلاین ؛ محمدحسین علیزاده: حدود یک سال پیش بود که خبر راه‌اندازی مرکز «عصر» به عنوان دومین مرکز فیلم و سریال سازمان اوج در رسانه‌ها منتشر شد. مرکزی که قرار بود وظایفی همچون تقویت و تکمیل زنجیره‌ ایده و سناریوپردازی، تولید، توزیع و پخش آثار سینمایی در داخل و خارج از کشور و تقویت این زنجیره به مقوله پخش و درآمدزایی آثار سینمایی از طریق پخش سینمایی، نمایش خانگی، وی اُ دی‌ها و شبکه‌های تلویزیونی داخلی و خارجی را انجام دهد.

اما سازمان هنری رسانه‌ای اوج در شرایطی مدعی آن است که «اقبال هنرمندان و مخاطبان از آثار گذشته‌ اوج» منجر به راه‌اندازی دومین زیرمجموعه در حوزه فیلم و سریال این سازمان شده است که مرور کارنامه کاری اوج در حوزه فیلم و سریال نشان‌دهنده نکاتی مخالف این ادعاست. نکاتی که در ادامه مروری بر آن‌ها خواهیم داشت.

موفقیت روی مرز ۳۰ درصد!

اگر سال ۹۴ را به عنوان اولین سال ورود جدی اوج به سینما در نظر بگیریم و پروژه‌های ناتمام این سازمان در سال‌های قبل از آن نادیده بگیریم، «بادیگارد»، «ایستاده در غبار» و «هیهات» را باید اولین آثار سینمایی تولید شده در اوج بدانیم. آثاری که درخشش دو مورد از آن‌ها یعنی «ایستاده در غبار» و «بادیگارد» در سی‌وچهارمین جشنواره فیلم فجر، به یک باره نام اوج را بر سرزبان‌ها انداخت.

همین موفقیت‌ها بود که انتظار را از اوج بالا برد؛ انتظارهایی که البته بعدها چندان برآورده نشد. اوج از سال ۹۴ که به شکل گسترده وارد فرآیند تولید آثار سینمایی شد، از تولید حدود ۱۵ اثر سینمایی حمایت کرد که در این میان فقط فیلم‌های «بادیگارد»، «ایستاده در غبار»، «تنگه ابوقریب»، «به وقت شام» و «لباس شخصی» از جمله آثار قابل دفاع این سازمان بودند. البته که در ارتباط با همین آثار نیز نقدهای متعددی از سوی منتقدان وارد شد و ایرادات گسترده‌ای بر وجوه فنی و حتی محتوایی آن‌ها وارد بود. این یعنی در بهترین حالت تا اینجای کار فقط ۳۰ درصد از آثار سینمایی تولید شده توسط این موسسه نمره قبولی می‌گیرند. البته که معمولا به واسطه موضوعات سیاسی و خاص آثار تولید شده توسط این سازمان‌، هیاهوی بسیاری پیرامون اغلب آثار «اوج» در فضای رسانه‌ای شکل می‌گیرد.

سریال شکست «اوج» در گیشه

اگر اوج را در زمینه جلب نظر منتقدان تا حدودی موفق بدانیم و فرض کنیم چیزی حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد از آثار تولید شده توسط این موسسه توانسته دل مخاطبان حرفه‌ای سینما را به دست آورد آن هم در شرایطی که هر ساله از سوی سازمان‌ها و نهادهای مشابه اوج مثل بنیاد سینمایی فارابی انبوهی از آثار کم‌کیفیت تولید و عرضه می‌شوند، اما قطعاً ماحصل نمایش آثار این موسسه در گیشه تفاوت چندانی از نظر فروش با همان آثار مورد اشاره ندارد.

حتی آن دسته از آثار این سازمان که در زمینه دریافت جوایز سینمایی نیز موفق بودند در گیشه سینماها شکست خوردند و پرفروش‌ترین اثر این نهاد که «به وقت شام» بود هم نتوانست هزینه‌های صرف شده برای ساخت آن را از طریق فروش در گیشه سینماها بازگرداند. دیگر آثاری که زیر یک میلیارد تومان فروش داشتند که جای خود دارد؛ چرا که حالا چند سالی هست که حداقل هزینه تمام شده برای ساخت یک فیلم آپارتمانی و کم‌هزینه در سینمای ایران حداقل بین ۱ تا ۲ میلیارد تومان است. (البته این عدد در حال حاضر بسیار بیشتر از این است.)

ماجرای تبلیغ «به وقت شام» در یکی از پاساژهای تهران موجب جنجال و انتقادات بسیاری به موسسه اوج شد

جدول زیر میزان فروش آثار سازمان هنری رسانه‌ای اوج که تا امروز به اکران عمومی در سینماها رسیده‌ است را در برمی‌گیرد. در قسمت پایانی جدول بالاترین میزان فروش آن سال ذکر شده تا مخاطبان تصور بهتری از جایگاه فروش آن فیلم در جدول نهایی فروش سال آثار سینمایی در هر سال داشته باشند.

البته این جدول می‌توانست دقیق‌تر باشد اگر ما و مخاطبان این مطلب به رقم نهایی هزینه شده برای ساخت هر کدام از این آثار دسترسی داشتیم و میزان فروش هر اثر را با میزان هزینه صرف شده برای تولید آن مقایسه کنیم تا موفقیت یا شکست این آثار در بازگشت سرمایه را دقیق‌تر بررسی کنیم. (منبع اعداد این جدول سالنامه آماری فروش فیلم و سینمای ایران است که توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر می‌شود)

چه خبر از کشف فیلمسازان جوان جدید؟!

موسسه اوج تأسیس شد تا بستری برای شناسایی، آموزش و جهت‌دهی نیروهای مستعد انقلابی در عرصه‌های مختلف هنری و رسانه‌ای و نیز فراهم کردن زمینه تولید و توزیع محصولات همسو با انقلاب اسلامی باشد. موسسه‌ای که «شناسایی و توانمندسازی مؤسسات و یا استعدادهای جوان و خودجوش» یکی از اصلی‌ترین ماموریت‌های آن بود. اما «اوج» در همه این سال‌ها حداقل در حوزه سینما به جز چند مورد محدود اقدام چندانی برای تحقق این ماموریت انجام نداد یا حداقل نتیجه خاصی از این اقدامات حاصل نشد.

از میان همه آثار سینمایی ساخته شده توسط سازمان اوج در این سال‌ها فقط «ایستاده در غبار»، «فهرست مقدس»، «لباس شخصی» و فیلم اکران نشده «اوج ۱۱۰» توسط فیلمسازان فیلم اولی تولید شده‌اند. یعنی در بهترین حالت چیزی حدود ۲۵ درصد از آثار تولید شده توسط این سازمان به کشف استعدادهای جوان اختصاص یافته است.

البته کشف این استعدادها گاهی بهایی سنگین نیز برای این سازمان در پی داشت آنچنان که مثلا در مورد تنها انیمیشن سینمایی ساخته شده توسط اوج یعنی «فهرست مقدس» که با کارگردانی یک فیلمساز فیلم اولی ساخته شد، در نهایت علاوه بر شکست مطلق در گیشه، با حجم بالایی از انتقادات از شیوه روایت قصه اثر و عدم تطابق حال‌وهوای اثر با شاخص‌های انیمیشن‌سازی برای کودکان روبرو شد.

البته بعید نیست که هدف از راه‌اندازی مرکز «عصر» تمرکز بیشتر اوج بر کشف استعدادهای تازه و جبران کم‌کاری محسوس اوج در این زمینه باشد. البته تا لحظه نگارش این گزارش که هنوز خبری در ارتباط با تولیدات جدید این سازمان در سال جاری منتشر نشده است و مشخص نیست آیا «اوج» در ادامه مسیر فعالیتش به سراغ جدی‌تر گرفتن استعدادهای جدید می‌رود یا روند فعلی که مبتنی بر تلاش برای تولید آثار سینمایی با عوامل سرشناس است را ادامه خواهد داد.