دیپلماسی اقتصادی دولت روز به روز ضعیف‌تر می‌شود؛ برنامه‌ای برای هدایت نقدینگی به سمت تولید وجود ندارد

نسیم آنلاین ؛ ساحل عباسی: ارز وارد فاز افزایشی شده و برخی کارشناسان از تعمد دولت در گران سازی ارز برای تامین بودجه خود سخن میگویند. تحلیل‌های مختلفی درباره دور نمای وضعیت اقتصادی کشور و بازار ارز وجود دارد اما اینکه گرانی ارز نتیجه تعمد دولت است یا شرایط اقتصادی کنونی کشور، حجت الله عبدالملکی اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق علیه السلام در این باره نظر خود را به ما ارائه داده است.

اینکه این داستان تعمدی است یا خیر، بنده مساله تعمدی بودن قیمت ارز را بسیار بدبینانه می دانم. درست است که دولت های خام فروش بزرگترین عرضه کننده ارز به شمار می روند چرا که از طریق محصولات نفت، گاز و پتروشیمی ارز قابل ملاحظه ای در اختیار دولت قرار می گیرد. در شرایط کرونایی هم دولت بزرگترین عرضه کننده ارز می باشد و هر چه قدر قیمتی که عرضه می کند گران‌تر باشد سود و درآمد بیشتری به دست می آورد، با اینکه این حرف درست است اما افزایش قیمت ارز اثر منفی برای دولت دارد چون موجب‌ ایجاد تورم می شود که اصل مشکل ما با افزایش قیمت ارز در همین زمینه است.

تورم القایی ناشی از افزایش قیمت ارز در واقع مساله شاخص قرار دادن نوسانات ارز بر روی قیمت سایر کالاهاست مثلا حتی تولید کنندگان داخلی که تولیدشان وابستگی چندانی به واردات ندارد با قیمت ارز آزاد و نوسانات آن قیمت محصولشان را بالا می برند به جهت اینکه تولیدکنندگان و عرضه کنندگان یک انتظارات تورمی در آن‌ها شکل می گیرد و چون قیمت ارز افزایش پیدا می کند همه چیز گران خواهد شد و اگر گران نفروشیم عقب می مانیم. این را تورم توهمی می نامیم در حالی که همه محاسبات نشان می دهد افزایش قیمت ارز هزینه تولید و هزینه تمام شده کالاها به صورت مستقیم اثر قابل ملاحظه ای ندارد. آن چیزی که در این وسط باعث تورم می شود انتظارات یا توهم تورمی است اما توهم تورم وقتی همه و اکثریت دچار این توهم می شوند تبدیل به واقعیت می‌شود. فرض کنیم یک نفر به تولید کننده اطلاع می دهد دلار گران شد همه این ها با هم دچار توهم می شوند پس دیگران هم قیمت اجناس خود را گران می کنند پس هر کدام پیش دستانه قیمت اجناس خود را بالا می برد در یک توافق ذهنی غیر رسمی همه با هم قیمت را افزایش بدهند که نتیجه آن افزایش تورم در اقتصاد است.

وقتی قیمت ارز بالا می رود همه چیز گران می شود و این گران شدن ها منجر به افزایش هزینه های دولت می شود چرا که دولت بزرگترین خریدار کالا و خدمات است، لذا ممکن است با افزایش قیمت ارز درآمد های دولت زیاد شود اما از سوی دیگر هزینه های دولت افزایش می یابد بنابراین افزایش قیمت ارز از این جهت به ضرر دولت تمام می شود. نکته دیگری که در مساله افزایش قیمت ارز باید مورد بررسی قرار بگیرد ایجاد نارضایتی عمومی است، لذا دولت ها به جهت اینکه از طرف افکار عمومی تحت فشار هستند علاقه مند به انجام کاری که منجر به افزایش نارضایتی عمومی ‌شود نیستند، بنابراین هزینه های معنوی و روانی که تورم ناشی از افزایش قیمت ارز به دولت تحمیل می کند خود عامل بازدارنده ای برای عدم افزایش قیمت ارز از سوی دولت می شود، لذا اگر این موضوعات را در کنار موضوع منفعت افزایش درآمدهای دولت از محل افزایش قیمت ارز قرار دهیم می توان نتیجه گرفت که افزایش قیمت ارز تعمدی دولت نیست، بلکه شرایط اقتصادی زمینه ای را برای افزایش قیمت ارز فراهم کرده است.

بله قطعا. یکی از آن موارد نقدینگی سنگینی است که متاسفانه به سمت تولید هدایت نشده و به جهت اینکه زیر ساخت های تولید کشور ناقص است و برنامه قابل ملاحظه ای برای هدایت نقدینگی به سمت تولید وجود ندارد. این نقدینگی به سمت تولید نمی رود و طبیعتا به سمت بازارهای مالی حرکت می کند. یکی از این بازارهای مالی، بازار ارز است لذا با افزایش نقدینگی و عدم بهتر شدن شرایط تولید و رکود تولیدی کنونی خود به خود بخشی از نقدینگی موجود وارد بازار ارز می شود و با شکل دادن تقاضای سرمایه ای در بازار ارز شک افزایش قیمت ارز را دامن می زند. از طرف دیگر در شرایط کرونایی کنونی ورودی های ارز کشور بسیار محدود شده است و کاهش تجارت جهانی و کاهش قیمت نفت و ارز حاصل از صادرات نفتی و غیر نفتی با سختی وارد کشور می شود، و کاهش عرضه ارز، تقاضای سرمایه ای ارز را بالا می برد ، لذا افزایش قیمت ارز بسیار طبیعی است.

البته به این معنا نیست که ما ناچار به تحمل این وضعیت هستیم. دولت و بانک مرکزی با سیاست های اقتصادی درست می توانند قیمت ارز را به ثبات برسانند و با مدیریت درست مهار و مدیریت نقدینگی با تکنیک ها و روش های خاص خود نتیجه را به نفع اقتصاد و تولید تغییر دهند، در حالی که متاسفانه دولت به این مساله کمتر ورود کرده و علاقه نشان داده است. مساله بعدی در شرایط کنونی موضوع عرضه ارز است که در وضعیت فعلی چندان امکان پذیر نیست. متاسفانه در شرایط کرونا در حالی که انتظار می رود دیپلماسی تجاری دولت تقویت شود، شاهد تضعیف روز به روز آن هستیم، قطعا در این شرایط دلیلی برای کاهش صادرات غیر نفتی کشور وجود ندارد و گویی این مسئله مهم برای دستگاه دیپلماسی کشور مهم نیست. به هر حال اگرچه افزایش قیمت ارز به نظر بنده عامدانه نیست اما نمی توان از دولت رفع تقصیر کرد چرا که مدیریت خوب دولت حتی در شرایط کنونی می‌تواند منجر به کاهش نرخ ارز شود.