قطعنامه شورای حکام و گزینه‌های پیش‌روی تهران؛ مسعود براتی: ایران باید نظارت‌های آژانس را محدود کند / دیاکو حسینی: اروپایی‌ها به دنبال دلجویی از آمریکا بودند

نسیم آنلاین؛ جعفر برزگر: قطعنامه شورای حکام، آخرین تحول رخ داده بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. نهادی که مسئولیت نظارت بر برنامه هسته‌ای ایران و راستی آزمایی اقدامات طرف‌های برجام در مورد عمل به این سند را بر عهده دارد. در حالی جمهوری اسلامی با قطعنامه شورای حکام آن هم با پیشنهاد مثلت اروپایی؛ انگلیس، آلمان و فرانسه روبرو شده که دولت روحانی دو سال را صرف مذاکره با این کشور‌ها کرده است. با خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت سال 97 دولت روحانی مشغول مذاکره با اروپا بود. مذاکره‌ای که به امید پر کردن جای خالی آمریکا و تامین منافع ایران از برجام صورت می‌گرفت. اما نتیجه این مذاکرات، قطعنامه‌ای بود که با استناد به اسنادی که اسرائیل ادعا می‌کند از جاسوسی به دست آورده صادر شده است. با ارائه این اسناد به آژانس، این نهاد تخصصی درخواست دسترسی‌های بیشتری را از ایران مطرح کرده که این اقدام با مخالفت کشورمان مواجه شده چرا که آژانس فاقد صلاحیت رسیدگی به اسناد به دست آمده از طریق جاسوسی است.

از سوی دیگر مقامات ایرانی این پرسش را مطرح می‌کنند که تا کی قرار است این روند ادامه پیدا کند و آیا با هر ادعای اسرائیل و یا هر کشور مغرض دیگری، ایران باید درِ مراکز خود را به روی بازرسانی باز کند که معلوم نیست چقدر امانت دار بوده و می تواند اطلاعات ایران از دسترس دیگران دور نگه دارند. تهران با ناامید شدن از اقدامات اروپایی‌ها که با ارائه پیشنهادات کاریکاتوری همراه بود پنج گام در زمینه کاهش تعهدات هسته‌ای خود را برداشته است. حال با اقدام مثلث اروپایی در همراهی با ترامپ ایران چه اقدامی را باید انجام دهد که پاسخ مناسب به این گستاخی ها باشد. خروج از ان پی تی، کاهش تعداهت هسته ای و به تعلیق در آوردن اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی از جمله گزینه‌های پیش‌روی تهران است. اینکه تهران کدام سناریو را انتخاب می‌کند فعلا چندان مشخص نیست اما در این شکی نیست که گستاخی اروپایی ها و دلبری برای ترامپ از سوی سران ایران بدون واکنش نخواهد بود. برای بررسی قطعنامه ضد ایرانی شورای حکام با دیاکو حسینی پژوهشگر ارشد مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری و مسعود براتی تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل گفتگو کرده‌ایم.

اروپا به دنبال مرز بندی با آمریکا بود دیاکو حسینی در پاسخ به این پرسش که قطعنامه شورای حکام چه تبعات سیاسی و حقوقی علیه جمهوری اسلامی ایران دارد، گفت: به لحاظ سیاسی با توجه به اینکه اجماعی که آمریکا مدنظر داشت حاصل نشده می توان اینگونه تحلیل کرد که این امر به عنوان یک موضوع اختلاف برانگیز در شورای حکام باقی خواهد ماند. هر چند که قطعنامه در شورای حکام به تصویب رسید اما چین و روسیه رای منفی به این قطعنامه دادند و این می‌تواند پیگیری‌های بعدی آژانس را با مشکل مواجه کند و این پروزه سیاسی که اسرائیل و آمریکا دنبال آن هستند را با دشواری مواجه کند. وی افزود: منتها به لحاظ حقوقی، قطعنامه صادر شده و طبعتا آژانس درخواست‌های خود مبنی بر بازرسی از دو سایت مدنظر خود را ادامه خواهد داد و اگر ایران این مجوز را ندهد ممکن است در اجلاس بعدی شورای حکام، پرونده ایران از شورای حکام به شورای امنیت منتقل شود. در این صورت این احتمال وجود دارد که چین و روسیه با توجه به اطلاع از نیات پشت پرده این پروژه سیاسی، آن را وتو کنند. حسینی تصریح کرد: اما نکته اینجاست که در آن صورت انگلیس، آلمان و فرانسه این بهانه را خواهند داشت که بخاطر عدم همکاری ایران با آژانس و عدم پایبندی ایران به برجام از مکانیسم ماشه استفاده کنند و تحریم‌ها برگردد و در آن صورت روسیه و چین هم قادر نخواهند بود از حق وتوی خود استفاده کنند. این پژوهشگر مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری در پاسخ به این پرسش که چرا سه کشور اروپایی به سمت پیشنهاد این قطعنامه حرکت کردند هم گفت: این اتفاق را باید از منظر اروپایی ها تحلیل کنیم. از نگاه اروپایی ها این کاری که صورت دادند تلاش برای دفاع از برجام بود برای اینکه با دلجویی از آمریکا، خشم این کشور را کاهش دهند و خود را به عنوان بازیگری که در میانه ایستاده معرفی کنند. وی افزود: اروپا به دنبال آن است که خود را نه در طرف ایران و نه در طرف آمریکا معرفی کند و نشان دهد. بنابراین ما شاهد بودیم که همین سه کشور همزمان با قطعنامه، بیانیه دادند که اروپا از اقدامات یکجانبه آمریکا در زمینه بازگرداندن تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران حمایت نمی‌کند. بنابراین از نگاه اروپایی ها این اقدام برای همراهی با ترامپ نبود و برای مرز بندی با او بود و اتفاقا می خواستند نشان بدهند که سخت گیری های لازم را در مورد ایران دارند و مخالف آن ها با ترامپ باعث نشده با ایران ملایمت به خرج دهند. حسینی در مورد مستندات شورای حاکم برای صدور قطعنامه علیه ایران هم گفت: اساس در خواست آژانس برای بازرسی‌های جدید مرتبط با ادعاهای اسرائیل در مورد جاسوسی از تاسیسات هسته ایران و 50 هزار سندی است که ادعا می کند به دست آورده است. این نوع ادعاها را هیچ کشوری نمی پذیرد. دو سایتی که مدنظر آژانس است بر اساس همین اسناد ادعا شده اسرائیل است که مورد توجه قرار گرفته بنابراین معلوم است که ایران نمی تواند این درخواست را بپذیرد چرا که این امر به معنای به رسمیت شناختن عمل جاسوسی اسرائیل و اعتبار بخشیدن به اسناد ادعای دشمن ایران است. این پژوهشگر مسائل بین‌المللی در پاسخ به این پرسش که چه گزینه‌هایی پیش روی ایران است بیان داشت: باید به یک توافق دو جانبه با آژانس دست پیدا کنیم مبنی بر اینکه ما اجازه بدهیم از دوسایت بازدید کنند به شرط اینکه این به معنای به رسمیت شناختن سندهای ادعای اسرائیل نباشد و همچنین این امر مقدمه ای برای درخواست های بعد آژانس مبتنی بر اسناد ادعایی نباشد. به نطر من در صورت رعایت این شرایط امکان همکاری وجود دارد. در واقع باید این توطئه ای که علیه ایران ترسیم شده با این هدف که قبل از انتخابات آمریکا برجام را از اساس نابود کنند خنثی شود. وی افزود: ایران باید واکنش متناسب داشته باشد اما نباید به پای خودمان شلیک کنیم. ایران باید اجرای پروتکل الحاقی را به صورت موقت متوقف کند. چون این پروتکل را ایران داوطلبانه اجرا می کند. باید اجرای آن را متوقف کرده و همزمان با آژانس وارد مذاکره شده و به چارچوبی برای همکاری دست پیدا کنند.

اقدامات دولت باعث ادراک غلط در اروپا شد مسعود براتی هم در مورد تبعات سیاسی و حقوقی قطعنامه شورای حکام علیه ایران گفت: قطعنامه شورای حکام به این معنی است که از نظر آژانس بین المللی انرژی اتمی مسائلی در بحث هسته ای ایران وجود دارد. شورای حکام نهاد بالادستی آژانس انرژی اتمی است و وقتی پرونده به این شورا ارجاع می شود یعنی از نظر این نهاد برنامه هسته ای ایران مغایر با صلح و امنیت بین المللی است. در واقع این اقدام به معنی شروع پرونده سازی علیه ایران است. تا در نهایت پرونده ایران به شورای امنیت منتقل شود. وی با بیان اینکه آژانس بر اساس ادعاهای رژیم صهیونیستی برای ایران پرونده جدید تشکیل داده ادامه داد: ما در توافق هسته ای که انجام دادیم یک حجم و تعداد زیادی امتیاز و نطارت برای آژانس ایجاد کردیم که پرونده ما در آژانس عادی شود. اگر به یاد داشته باشید ما در گذشته پرونده ای در آژانس داشتیم به عنوان پی ام دی یا ابعاد احتمالی نظامی پرونده هسته ای ایران که بخاطر این پرونده ما حجم دسترسی های گسترده ای به آژانس دادیم و پرونده بسته شد. براتی بیان کرد: اینکه دوباره پرونده ای در حال مطرح شدن است که بر اساس کارهای جاسوسی دشمنان ایران تشکیل شده یک پیام روشن دارد به این معنی که مسیری که تا به امروز ما رفتیم و محدودیت و هزینه هایی که پرداخت کرده‌ایم بی فایده بوده است و به نطر نمی رسد که آژانس به عنوان یک نهاد فنی و مستقل رفتار کند و متاثر از قدرت های جهانی است. براتی قطعنامه شورای حکام را نقطه عطفی که باعث تصحیح خطای راهبردی دولت روحانی خواهد شد دانست و گفت: این که برخی جریانات در تحلیل های خود اروپا را بازیگر مستقل فرض می کنند و امید دارند اروپا مستقل عمل کند خطای راهبردی است. زمانی که آمریکا از برجام خارج شد روحانی در صحبتی که انجام دادند گفتند مزاحمی از توافق کم شده و ما با بقیه کشور ها ادامه می دهیم و ما دقیقا یک سال کاملا انتظار فعالیت و کنشگری از اروپا داشتیم که صبر اشتباهی بود و چیزی عاید ما نشد. وی با بیان اینکه هر کسی نظام اقتصادی و سیاسی اروپا را تحلیل کند می فهمد که اروپا نمی تواند به صورت مستقل کنشگری کند حتی اگر اراده بکند گفت: انتظار دولت این بود که اروپا از منظر اقتصادی بتواند جای دولت امریکا را پر کند اما انتظار اشتباهی بود و طرف مقابل را جری تر کرد به جای اینکه رفتار آن ها را اصلاح کند. براتی بهترین گزینه پیش روی ایران را کاهش تعهدات برجامی ایران عنوان کرد و معتقد است: ما به طور مشخص به یکسری تعهداتی ذیل برجام پایبند هستیم که دیگر دلیلی برای پابندی به آن ها وجود ندارد چرا که ما می دانیم یک بخش مهمی از آنها مربوط به نظارتها و بازرسی هایی است که آژانس می تواند از برنامه هسته ای ایران داشته باشد. این برنامه هم مختص جمهوری اسلامی است و تا به‌حال برای هیچ کشور دیگری پیاده نشده است. حتی از ابزارهای جدید نظارتی استفاده می کنند و به صورت انلاین ان را چک می‌کنند. دلیل تن دادن به این نظارت ها این بود که ما با آژانس به یک حالت عادی برسیم که دیگر این امر منتقی شده است و دلیلی ندارد این تعهدات را ادامه دهیم. وی با بیان اینکه با این مسیر برای طرف مقابل این ادراک غلط به وجود می آید که ایران در جایگاه ضعف قرار داد گفت: باید تعهدات خودمان را کاهش دهیم تا این پیام را به طرف مقابل مخابره کنیم که ما تحت هر شرایطی حاضر نیستیم این توافق نامه را ادامه دهیم. ما در بحث نظارت های آژانس باید محددویت ایجاد کنیم.