توسعه نامتوازن باعث حاشیه نشینی در شهرها شده است؛ هزینه توسعه روستایی کمتر از هزینه های حاشیه نشینی است

نسیم آنلاین ، ساحل عباسی: تولید مسکن از جمله موضوعات مهمی است که دولت روحانی از آن غفلت کرده است. غفلتی که بار آن بر دوش مردمی تحمیل شده که در شرایط بد اقتصادی قادر به خرید یا حتی پرداخت اجاره مسکن نیستند.

از سوی دیگر عدم توسعه متوازن در کشور موجب شده که جمعیت روستایی به حاشیه شهرها افزوده شده و مشکلات جدیدی را بر مسائل شهری اضافه کند.

محمود فاطمی عقدا کارشناس مسکن و معاون پیشین وزیر راه، مسکن و شهر سازی دراین باره با خبرنگار نسیم آنلاین گفت و گو کرده و چند راهکار برای حل مشکل مسکن و مهاجرت روستاییان به حاشیه شهرها عنوان کرده است.

مشکل ساخت و ساز و تولید مسکن روستایی را می‌توان با مساله مسکن شهری یکسان دید؟

مساله ساخت و تولید مسکن در شهرها و روستاها تبدیل به موضوع مهم و بغرنجی شده است، موضوعی که به طور مستقیم با زندگی مادی و معیشت خانوارها دررابطه است. هر چند مشکلات صاحب خانه شدن در شهرها به مراتب نسبت به روستاها بیشتر و پرداخت اجاره بها در شهرها چالشی اساسی است که قابل مقایسه با روستاها نیست.

در بخش تولید مسکن شهری سیاست‌ها حتما باید به سمت تولید و ساخت 1 تا 2 میلیون واحد مسکونی برود تا درچند سال آینده در حد پاسخ دادن به نیازهای انباشت شده کاری صورت گرفته باشد. اما خوشبختانه در حوزه مسکن روستایی مشکلات به دلیل وجود زمین ارزان و برخورداری بیشتر روستاییان از مسکن مناسب مشکل چندانی وجود ندارد. حتی خانوارهای روستایی فاقد مسکن با وام‌های ارزان قیمت می‌توانند صاحب خانه شوند.

براساس آمارها و گزارش‌های واصل شده بنیاد مسکن و متولیان امر، ساخت و ساز مسکن در روستاهای زیر 5 هزار نفر طرح بهسازی مسکن روستایی و مقاوم سازی خانه‌های روستایی را دنبال کردند این موضوع از زمان ریاست جمهوری آقای خاتمی آغاز شد و در دولت آقای احمدی‌نژاد ادامه یافت.

دولت‌های مختلف در طول چهار دهه گذشته به ساخت مسکن روستایی تا چه اندازه بها داده اند؟

دردولت آقای روحانی علی رغم نگاه ضعیف دولت و وزرای مسکن به امر تولید مسکن اما بنیاد مسکن کم و بیش مساله ساخت و ساز مسکن روستایی را دنبال کرده است. در زمان دولت آقای احمدی نژاد سالانه 200 هزار واحد مسکونی در روستاها مقاوم سازی و ایمن سازی شد، به گونه ای که نزدیک به 24 میلیون واحد روستایی مقاوم سازی و نوسازی شد.

آیا نیازمند تدوین و تصویب قوانین جدیدی برای ساخت و ساز مسکن اعم از شهری یا روستایی هستیم؟

فکر نمی کنم برای تولید مسکن اعم از شهری یا روستایی نیازی به تدوین یا تصویب قانون جدیدی باشد چرا که قانون اساسی بر خانه دار کردن مردم و حمایت دولت از این موضوع تصریح کرده است. مسلما اگر سیاست‌های دولت در بخش مسکن درست بود قیمت مسکن سر به فلک نمی کشید و نیازهای مردم در بخش مسکن پاسخ داده می شد و شاهد ازدواج جوانان و افزایش اشتغال های پیرامون ساخت و ساز مسکن بودیم.

بحث مهاجرت روستاییان به شهرها نیز چندین سال است دردسر ساز شده است برای حل این موضوع و استفاده از جمعیت روستایی برای توسعه اقتصاد کشاورزی و دامداری کشور چه راهکاری می توان اتخاذ کرد؟

در کنار مسکن بحث ایجاد شغل هم موضوع بسیار مهمی است چرا که اگر شغل روستاییان تامین شود دیگر بحث مهاجرت از روستاها اتفاق نمی‌افتد. بی تردید اصلی ترین دلیل مهاجرت های روستایی به شهرها و حاشیه شهرها توسعه نامتوازن و توسعه شهرهاست که دولتها همه چیز را در شهرها و کلانشهرها متمرکز کرده اند و حاضرنیستند موضوع توسعه را به گونه ای طراحی کنند که در شهرها و روستاها متوازن باشد. به هر حال ما نیازمند طراحی الگوهایی برای توسعه پایدار کشور هستیم تا شهرها کوچک ترین روستاهای کشور را در بر بگیرد، دلیل اصلی این امر هم عدم وجود طرح آمایش سرزمینی به صورت واقعی است.

این موضوع از زمان پهلوی تا کنون مورد بی توجهی مسوولین قرار گرفته است و در چهل سال گذشته متولی این موضوع که سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی است نسبت به طرح آمایش سرزمینی بی توجهی کرده است. قطعا سرمایه گذاری توسعه ای بدون توجه به آمایش سرزمین پایمال کردن منابع است یعنی هر چقدر هزینه کردیم بی تاثیر بوده است. اگر طرح آمایش سرزمینی را دنبال می کردیم می توانستیم بگوییم که چه اندازه طبق طرح آمایش به توسعه رسیده ایم در این حالت تمام بخش‌ها و شهرستان‌ها استان و کشور ماموریت مشخصی می یافتند تا در راستای آن مأموریت ها بر روی هر کدام از آنها سرمایه‌گذاری صورت بگیرد در حالی که متاسفانه تاکنون چنین وضعیتی نداشته ایم، لذا نتیجه این غفلت مهاجرت افسارگسیخته روستاییان به سمت شهرها و افزایش حاشیه نشینی شده که معضلات زیادی برای همه ی مردم ایجاد کرده است. تا زمانی که این تفکر عوض نشود و کلان کشور در طرح‌های توسعه ای مورد توجه قرار نگیرد کاری از پیش نمی رود.

لذا نمایندگان مجلس یازدهم باید به این موضوع به صورت جدی ورود کنند که تامین نیازهای ضروری و توسعه ای فقط نباید برای شهرهای بزرگ صورت بگیرد بلکه تامین نیازها حق مسلم همه مردم برای زندگی به شمار میرود، این حق مسلم از بهداشت تا آموزش و سایر موارد است که حتما در روستاها باید احیا شود. متاسفانه معیارهای آموزشی، ساخت مدارس و درمانگاه ها و بیمارستان ها و مراکز بهداشتی روستاها به هیچ وجه راضی کننده نیست این عدم توازن است که منجر به درس نخواندن برخی از کودکان و نوجوانان روستایی می شود، لذا تا زمانی که راهسازی؛ ساخت مدرسه و مراکز بهداشتی و درمانی و بسیاری از ضروریاتی که در شهرها دسترسی به آن آسان است در روستاها ایجاد نشود حاشیه نشینی و مهاجرت روستاییان به شهرها دور از انتظار نیست.

در دوران کرونایی شاهد آموزش از راه دور بودیم آیا با تغییر الگوها می توان باقی ماندن روستاییان را در روستاها شاهد بود؟

به هر حال این زیر ساخت‌ها برای زندگی روستایی باید تامین شود، اگر در روستایی تعداد دانش آموزان برای دایر کردن و ساخت مدرسه کم است دولت می تواند مدل آموزش را عوض کند، حتی برای یک دانش‌آموز هم در روستا باید آموزش برقرار باشد. دولت باید از زیر ساخت های فضای مجازی و فناوریهای جدید برای آموزش دانش آموزان روستایی بهره ببرد.

بیماری کرونا ثابت کرد که می توانیم آموزش از راه دور داشته باشیم، بنابراین دلایل اصلی مهاجرت و حاشیه نشینی روستاییان که نیاز به مسکن را در حاشیه شهرها افزایش می دهد سیاست‌های متضاد توسعه در زیرساخت‌های کشور است. لازمه تغییر در این موضوع تغییر معیارها و دیدگاه‌ها است متاسفانه چون مسوولین این هزینه‌ها را ارزیابی نمی‌کنند و گزارشی درباره آن ارائه داده نمی‌شود و عملکرد ها و سیاست‌ها واقع بینانه ارزیابی نمی شوند نمی توان به صورت جدی با این مشکلات مقابله کرد. قطعا اگر دستگاه‌های متولی زیرساخت‌های لازم را فراهم کنند و به توسعه روستایی در کنار شهری توجه کنند روستاییان در روستاها باقی می مانند و به شهر مهاجرت نمی کنند. مسلما هزینه توسعه روستایی بیشتر از هزینه های حاشیه نشینی نیست، لذا نگاه برنامه توسعه دولت و کشور باید مبتنی بر توسعه روستاها و مشاغل خرد و تقویت بنیان اقتصادی خانواده های روستایی باشد وقتی خانواده های روستایی ببینند با هزینه کمتر و آرامش بهتر و امکاناتی که در سطح روستا وجود دارد می توانند زندگی خوبی داشته باشند قطعا نیازی به مهاجرت به شهرها پیدا نمی کنند و در روستاها ساکن باقی می مانند.