هدف روسیه از ساخت پایگاه نظامی در مرز ترکیه و عراق چیست؟

نسیم آنلاین ، علیرضا مجیدی: خبرگزاری اینترفاکس در گزارشی اعلام کرد ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه به وزرای دفاع و خارجه دستور داده تا در اسرع وقت ممکن رایزنی‌های خود با دمشق را به سرانجام برسانند تا روسیه بتواند به پایگاه‌ها و امتیازات جدیدی در سوریه دست پیدا کند. این در حالی است که دمشق خود را برای اجرای دور جدید تحریم‌های ایالات متحده آماده می‌کند.

خبرگزاری اینترفاکس که وابسته به دولت روسیه است، جزئیات بیش‌تری از این مذاکرات را بیان می‌کند: «قرار است به زودی مسکو به امتیازات جدید و بزرگی در سوریه دست یابد. مجموعه امتیازاتی که قرار است در این دوره به روسیه اعطا شود شامل حوزه‌های مسکن و شهرسازی، آب، کشاورزی و امتیازات نظامی مانند افزایش تعداد پایگاه‌های نظامی، فعالیت‌های نیروی هوایی و نیروی دریایی ارتش روسیه و... می‌باشد.»

در همین راستا گفته می‌شود قرار است فعالیت پایگاه حمیمیم گسترش یابد و روسیه از طریق این پایگاه، نه‌تنها نیروهای تحت امر خود در سوریه بلکه جنگ لیبی را نیز هدایت کند. این در حالی است که اخیرا ۱۴ بمب‌افکن روسی به لیبی اعزام شده‌اند تا مانع از برتری ترکیه در نبردهای هوایی لیبی شوند.

گفته می‌شود یکی از امتیازاتی که روسیه در پی آن است، تأسیس یک پایگاه نظامی بزرگ در شهر «مالکیه» می‌باشد. این شهر در شمال شرق سوریه واقع شده و نزدیک به مرزهای ترکیه و عراق می‌باشد. فاصله حدودی شهر مالکیه از مرزهای ترکیه و عراق (اقلیم کردستان) به ترتیب ۵ و ۱۵ کیلومتر می‌باشد.

سازمان دیده‌بان حقوق بشر سوریه که در لندن قرار دارد روز پنجشنبه در گزارشی اعلام کرد روسیه کار ساخت این پایگاه را آغاز کرده است. به گزارش این منبع مخالف دولت سوریه، طی روزهای اخیر ۱۲ نفربر زرهی روسی با پشتیبانی دو هلی کوپتر روسی به روستای «قسر دیب» واقع در شمال غرب شهر مالکیه اعزام و در آن‌جا مستقر شده‌اند. همزمان پروژه عمرانی ساخت تأسیسات و استحکامات دفاعی پادگان نیز با سرعت دنبال می‌شود. هم‌چنین یک سامانه رادار قوی در یکی از مدارس قدیمی این روستا نصب شده که انتظار می‌رود با تکمیل پروژه ساخت پادگان، به آن‌جا منتقل گردد.

اهمیت ژئوپلتیک مالکیه

اهمیت ژئوپلتیکی مالکیه تنها در فاصله نزدیک آن با مرزهای عراق و ترکیه نیست. از شمال این منطقه، رود دجله عبور می‌کند که مرز طبیعی میان سوریه و ترکیه (در شرق سوریه) و مرز طبیعی میان سوریه و عراق (از رأس شمال غرب عراق تا مرز فیشخابور) در این منطقه محسوب می‌شود. از جنوب آن نیز رود «الرد» عبور می‌کند که در رسانه‌های غربی گاهی «رود سنجار» خوانده می‌شود. از شرق به «کوه جودی» در رشته کوه آرارات منتهی می‌شود که سرچشمه رود عیل بوده و طبق اعتقادات مسلمانان، مسیحیان و یهود، محلی است که کشتی حضرت نوح پس از طوفان در آن‌جا آرام گرفت. از شمال، در فاصله ۲۰ کیلومتری «جزیره ابن عمر» واقع در استان شرناق ترکیه قرار دارد که نقطه تلاقی سه کشور ترکیه، عراق و سوریه می‌باشد. از غرب نیز به منطقه کوهستانی «طور عبدین» می‌رسد که یکی از مناطق بسیار مهم برای مسیحیان سریانی محسوب می‌شود. نکته مهم دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد، عبور بزرگراه ارتباطی M4 و قطار سریع السیر شرق ( Orient Express ‎ ) از شهر مالکیه می‌باشد.

شهر مالکیه از سال ۲۰۱۲ در کنترل گروه‌های مسلح کرد موسوم به PYD می‌باشد. بعد از عملیات ارتش ترکیه در منطقه شرق فرات موسوم به عملیات «نبع السلام» (چشمه صلح)، قسد با ورود ارتش سوریه و ارتش روسیه به این منطقه موافقت کرد. در صورت تأسیس پادگان ارتش روسیه در مالکیه، روسیه نخستین پایگاه نظامی خود را در شرق فرات دایر می‌کند.

مقایسه مالکیه با تنف

برخی ناظران، تأسیس پایگاه روسی در مالکیه را به تأسیس پایگاه نظامی آمریکا در منطقه تنف تشبیه می‌کنند. آمریکا با سیطره بر تنف، عملا نقطه کانونی مشترک میان مرزهای اردن، عراق و سوریه را در اشغال خود قرار داده و با آموزش گروه‌های مسلح معارض، زمینه ناامنی را در بادیه سوریه فراهم می‌کند. روسیه نیز از طریق سیطره بر مالکیه، پایگاه نظامی در مرزهای ترکیه و عراق برای خود ایجاد می‌کند که از نظر استراتژیک حائز اهمیت بسیار بالایی است.

در پایان ذکر این نکته ضروری است که دمشق این روزها خود را برای دور جدید تحریم‌های آمریکا آماده می‌کند که به «قانون قیصر» مشهور است. در قانون قیصر، هرگونه معامله با نظام سوریه و افراد نزدیک به حکومت باعث تحریم شرکت‌ها می‌شود و از این نظر، در تاریخ سوریه بی‌سابقه به نظر می‌رسد. در چنین شرایطی، شتاب روسیه برای گرفتن امتیازات بیش‌تر از دمشق، می‌تواند نوعی باجگیری باشد تا در شرایط تحریم، کرملین حمایت سیاسی خود از حکومت قانونی سوریه را ادامه دهد.