علی لاریجانی؛ پاستور یا دانشگاه؟

نسیم آنلاین ؛ جعفر برزگر: علی لاریجانی را می‌توان با عناوین مختلفی مورد خطاب قرار داد. مهندس، فیلسوف، نظامی، سیاست مدار از جمله این عناوین است که نشان می دهد لاریجانی مسیر پر فراز و نشیبی را در سال های بعد از انقلاب اسلامی طی کرده است.

با اتمام مجلس دهم دوران ریاست و نمایندگی علی لاریجانی در این نهاد مهم هم به پایان خود رسید. لاریجانی برای مجلس یازدهم ثبت نام نکرد و ترجیح داد فعلا از بهارستان دور بماند.

او از خرداد ۱۳۸۷ تا ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۹ رئیس مجلس شورای اسلامی بود. یعنی ریاست بر مجلس هشتم، نهم و دهم را تجربه کرد. در این دوران بود که فرایند چرخش ملایم لاریجانی از راست سنتی به بال راست جناح چپ آغاز شد. ریزش رای لاریجانی در انتخابات مجلس دهم در شهر اصولگرای قم نشانی از واکنش مردم به همین چرخش بود. با اتمام ریاست لاریجانی بر بهارستان گمانه زنی‌ها در مورد آینده سیاسی علی لاریجانی شدت گرفته است. برخی اخبار تایید نشده حکایت از احتمال حضور رئیس سابق بهارستان در شورای عالی امنیت ملی و بر عهده گرفتن دبیری این شورا دارد. نهادی که لاریجانی از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۶ بعنوان دبیر آن فعالیت می‌کرد. اما اختلافات او با رئیس جمهور وقت باعث استعفایش شد.

خبرگزاری فارس در همین زمینه مطلبی با عنوان مقصد لاریجانی پس از ۱۲ سال ریاست مجلس کجاست؟ منتشر کرد و نوشت: پیگیری‌های خبرنگار ما حاکی از این است که برخی محافل نزدیک به علی لاریجانی قصد دارند وی را به عنوان گزینه برای دبیری شورای عالی امنیت ملی مطرح کنند. حال باید دید لاریجانی ریاست کدامیک از نهاد‌ها را برعهده خواهد گرفت و پس از ریاست دوازده ساله‌اش بر مسند آن تکیه می‌زند. با همه این گمانه زنی ها علی لاریجانی در گفت وگوی ویژه خبری در پاسخ به سوال مجری از دانشگاه به عنوان مقصد بعدی خود نام برد. علی لاریجانی دانش‌آموخته کارشناسی علوم کامپیوتر از دانشگاه صنعتی شریف و کارشناسی ارشد و دکتری فلسفه از دانشگاه تهران است. و در همین دانشگاه فلسفه تدریس می کند.

مقصد بعدی لاریجانی نشانی از گزینه‌ها، ترجیح ها و تحلیل های این سیاستمدار راست ایرانی خواهد بود. اگر این مسئله که علی لاریجانی در کنار سوابق اجرایی متعدد خود برای فتح پاستور هم قبلا تلاش ناموفقی را هم انجام داده را هم در نظر بگیریم می توانیم گزینه های پیش روی لاریجانی در عرصه سیاست را بهتر مورد واکاوی قرار دهیم.

لاریجانی می تواند در دو مسیر قدم بردارد. هر کدام از این مسیرها دارای الزامات و ترجیحات خاص خود است.

فرض اول برای ادامه فعالیت لاریجانی می‌تواند استمرا روندی باشد که لاریجانی از دهه ۶۰ آغاز کرده، یعنی همواره در مسئولیت های مختلف اجرایی حضور داشته و تقریبا وقفه ای هم در این روند به وجود نیامده است.

بنابراین اگر فرض بگیریم علی لاریجانی متناسب با همین روند در عالم سیاست فعالیت خواهد کرد باید برخی اخبار ها در مورد تلاش نزدیکان او برای مطرح کردن نامش برای دبیری شورای عالی امنیت ملی را جدی بگیریم.

البته این مسئله بدان معنا نیست که فقط همین گزینه را پیش روی علی لاریجانی قرار دهیم نهادهای دیگر هم می تواند مقصد بعدی لاریجانی باشد اما الزاماتی که براین فرض مدنظر است منجر به محدودیت هایی در این زمینه می شود. مهم ترین ترجیح در این زمینه نگاه به پاستور است. در واقع لاریجانی تلاش خواهد کرد در مسیری قرار گیرد که او را به پاستور برساند.

به بیان بهتر با در نظر گرفتن این امر که لاریجانی گزینه اطلاح طلبان معتقد به مشارکت در انتخابات و اعتدالی در انتخابات بهار سال آینده خواهد بود که نشانه های از این امر ظهور و بروز پیدا کرده بنابراین لاریجانی نیازمند نهادی است که برای رفع خلاء اش یعنی فقدان سرمایه اجتماعی به او یاری برساند.

در واقع برای سیاست مدارانی در سطح علی لاریجانی حضور در نهادها می تواند با دو هدف خلق دستاورد برای تقویت سرمایه اجتماعی و یا تقویت ارتباط با نهادهای مختلف حاکمیت و نخبگان حکومتی باشد از آن جایی که علی لاریجانی ارتباطات خوبی با مراکز مختلف قدرت و همچنین حوزه دارد بنابراین نیاز چندانی به حضور در نهادی برای تقویت ارتباطات خود ندارد. اما دستاورد و خلق سرمایه اجتماعی چرا.

با توجه به مولفه سرمایه اجتماعی برخی تحلیل ها در مورد برنامه دولت و لاریجانی برای حضور در شورای عالی امنیت ملی و آغاز برخی مذاکرات با آمریکا و طرف های اروپایی قوت می گیرد. معتقدان به این تحلیل بیان می کنند که لاریجانی و دولت با هدف خلق دستاورد و تقویت پایگاه مردمی لاریجانی مذاکراتی با طرف های غربی برای گشایش های موقتی در آستانه انتخابات شروع خواهند کرد که پرچم دار این دستاوردها به جامعه لاریجانی معرفی شود. اگر چنین برنامه ای وجود داشته باشد احتمال حضور لاریجانی در شورای عالی امنیت ملی وجود دارد برای اینکه با گشایش های اقتصادی برای او سرمایه اجتماعی خلق کنند. در غیر این صورت با توجه عمر چند ماهه دولت حسن روحانی حضور لاریجانی در دبیری شورای عالی امنیت ملی توجیهی ندارد.

بنابراین با تحلیل پیش رو کنار کشیدن لاریجانی از مجلس با برنامه ریزی دقیق انجام شده و هر اینکه لاریجانی در یکی از نشست‌های خبری خود گفت که فعلا برنامه‌ای برای برنامه ۱۴۰۰ و ریاست جمهوری ندارد را باید تاکتیک سیاسی و رسانه ای دانست.

در پیش گرفتن چنین مسیری نشانی از این امر خواهد بود که علی لاریجانی برای خود در سطج جامعه شانس اقبال قائل است و برخی تحلیل ها در مورد انزوای برداران لاریجانی را قبول ندارد.

البته در این زمینه عملکرد چند ماه آینده لاریجانی کلیدی است. بازسازی ارتباط با اصلاح طلبان با مواضع اصلاح‌طلبانه تر و استفاده از لجستیک دولت برای تقویت ارتباطات خود با استان های مختلف کشور و یارگیری نشانی از صحت این تحلیل و فرضیه خواهد بود

۲- حضور در دانشگاه

اما فرض دومی را هم می توان در قبال علی لاریجانی مطرح کرد. مبتنی بر آنچه که خود لاریجانی در برنامه سیما گفته است اگر دانشگاه مقصد بعدی او باشد باید بپذیریم که رئیس سابق بهارستان خود را در انتهای سیاست ورزی‌اش می داند و ترجیح داده نقطه پایانی حداقل فعلا بر این مسیر بکشد. در واقع لاریجانی به انزوای خود خواسته روی آورده است.

تصمیمی که نشان می‌دهد لاریجانی افول سرمایه اجتماعی خود را جدی می‌داند که به راحتی قابل بازسازی نیست. این مشکل خود ریشه در مشکل دیگری دارد که می‌توان از ان به عنوان وضعیت بحرانی نام برد.

وضعیت بحرانی به این معنا که لاریجانی از جریان راست کنده شده اما هنوز به صورت کامل به جریان چپ هم متصل نشده بنابراین در یک وضعیت بینابینی قرار دارد نه پایگاه اجتماعی اصولگرایان حاضر به حمایت از او است و نه جریان چپ اقبالی به او دارد. مدل سیاست ورزی و شخصیت لاریجانی هم باعث شده شخصیت سیاسی و اجتماعی او چندان کاریزما و اقبال شخصی برای او در سطح جامعه هم تولید نکند. بنابراین دوری حداقل مقطعی از عرصه سیاست انتخاب لاریجانی متناسب با این تحلیل است.

انتخاب این مسیر را باید ناطقیزه شدن علی لاریجانی دانست. چرا که این همان مسیری است که ناطق‌نوری در جریان راست سنتی رفت. ظهور پر قدرت، افول آرام و با شیب ملایم و در نهایت حاشیه نشینی عرصه سیاست و مشغول به حوزه داری با این تفاوت که مقصد لاریحانی به جای حوزه، دانشگاه است.