فردیدی‌ها امت واحده را تبدیل به ایدئولوژی کردند
زهیر توکلی در این گفتگو گفت: فقط افراد حرفه‌ای می‌توانند با شعر استاد علی معلم ارتباط برقرار کنند. گاهی حتی شارحان هم نمی‌توانند منظور او را دریابند. از طرفی شعر او ایدئولوژیک است و در این مسئله خیلی صریح است.
نسیم آنلاین : در شانزدهمین قسمت از ویژه‌برنامه «سوره»، گفتگوی مسعود دیانی با زهیر توکلی و محمدعلی علیزاده درخصوص «قرآن و شعر علی معلم دامغانی» شب گذشته 20 اردیبهشت‌ماه از شبکه چهار سیما پخش شد.
زهیر توکلی در این گفتگو گفت: فقط افراد حرفه‌ای می‌توانند با شعر استاد علی معلم ارتباط برقرار کنند. گاهی حتی شارحان هم نمی‌توانند منظور او را دریابند. از طرفی شعر او ایدئولوژیک است و در این مسئله خیلی صریح است. ایشان به خاقانی و نظامی علاقه‌مند است که این دو شاعر هم بسیار دیریاب هستند. برای هر دوی این شاعر فرهنگ اصطلاحات درآمده چون شعر آن‌ها ارجاع به خیلی از علوم، اسطوره‌ها، باورها و ... دارد که درواقع شناسنامه شعر آن‌هاست. بعدها تحت تأثیر بیدل پیچیده‌گویی هم به شعر استاد علی معلم اضافه می‌شود.
این شاعر و منتقد ادبی افزود: کثرت تلمیحات در شعر استاد علی معلم بسیار بالاست. تلمیحات قرآنی هم دارد که خودش به آن‌ها قصص می‌گوید. تأکید دارد که شعر من اسطوره پرداز نیست بلکه من قصص را بیان می‌کنم. ایشان از طرفی تحت تأثیر عموی خود که مجتهد بودند و از دوستان امام خمینی بودند قرار دارد، اما بعد از انقلاب تحت تأثیر دو جریان مکتب تفکیک و همچنین جریان فردید ایدئولوژی او مقداری تغییر می‌کند. در یکی از اشعارش از امت واحده صحبت می‌کند و می‌گوید: امت واحده از شرق به پا خواهد خواست. امت واحده ایده‌ای قرآنی است اما نحله احمد فردید آن را به‌صورت یک ایدئولوژی درآورد.
محمدعلی علیزاده در ادامه این گفتگو عنوان کرد: علی معلم در شعرهایش نشان می‌دهد که چگونه به قصه و اسطوره نگاه می‌کند و چگونه از آن بیرون می‌آید و مرادش از آن را بیان می‌کند. همچنین اشاره می‌کند که وحی و قرآن کریم آن چیزی است که بشریت باید به آن گوش دهد. مثلاً در جایی می‌گوید:
قور واک است این زمان گر راست خواهی در زمین شاعر/ گرچه بعد از انبیا گیتی ندارد جز همین شاعر
با طناب قصه تا اسطوره‌های دور در چه شو/ وانگی گر دانش و دیدار داری کور آگه شو
کور آگه باش افسون فریب رنگ را بشکن/ سر بنه در باد شولای غریب ننگ را بفکن
هرچه جز این قول قُل واکه است شیطانی است/ سوی قرآن آ به برهان زانکه تنها وحی وحیانی است
توبه باید کرد از شعر و شعور و خامی و خاکی/ هرچه بینی محض لولاک است های ای جان افلاکی
این پژوهش‌گر ادبیات افزود: این ابیات نشان می‌دهد که ایشان سراغ اسطوره‌ها می‌رود برای این‌که مغز آن اسطوره‌ها را بیرون بکشد تا چراغ و راهی به افرادی که نشانی از حقیقت می‌طلبند نشان بدهد. در جایی می‌گوید: برون از پوست‌ها مغز است افسانه. منظورش این است که همه
بیرون می‌آید و مرادش از آن را بیان می‌کند. همچنین اشاره می‌کند که وحی و قرآن کریم آن چیزی است که بشریت باید به آن گوش دهد. مثلاً در جایی می‌گوید:
قور واک است این زمان گر راست خواهی در زمین شاعر/ گرچه بعد از انبیا گیتی ندارد جز همین شاعر
با طناب قصه تا اسطوره‌های دور در چه شو/ وانگی گر دانش و دیدار داری کور آگه شو
کور آگه باش افسون فریب رنگ را بشکن/ سر بنه در باد شولای غریب ننگ را بفکن
هرچه جز این قول قُل واکه است شیطانی است/ سوی قرآن آ به برهان زانکه تنها وحی وحیانی است
توبه باید کرد از شعر و شعور و خامی و خاکی/ هرچه بینی محض لولاک است های ای جان افلاکی
این پژوهش‌گر ادبیات افزود: این ابیات نشان می‌دهد که ایشان سراغ اسطوره‌ها می‌رود برای این‌که مغز آن اسطوره‌ها را بیرون بکشد تا چراغ و راهی به افرادی که نشانی از حقیقت می‌طلبند نشان بدهد. در جایی می‌گوید: برون از پوست‌ها مغز است افسانه. منظورش این است که همه افسانه‌ها و اسطوره‌ها مغزی دارند. این کاری است که شاعر می‌تواند بکند اما اگر کسی سراغ راه می‌گردد باید به سراغ انبیا برود. می‌گوید هیچ راهی نیست مگر این‌که سراغ وحی و قرآن برویم.
وی ادامه داد: ایشان همچنین می‌گوید تمام افسانه‌ها حالت یک انسانی است که آگاهی دارد اما کور است و نمی‌تواند راه را برود مگر آن‌که دست در دست حقیقتی به نام وحی حرکت کند. در مثنوی‌ای که برای شهید آوینی گفته‌اند هم اشارات قرآنی را در ابیات ایشان می‌بینیم. کثرت عناصر اسطوره‌ای در شعر علی معلم باعث شد که با اندیشه‌های افرادی مثل احمد فردید و عباس معارف پیوند بخورد اما سیر شاعر هم باید مدنظر قرار بگیرد.
آیت‌الله علی‌اصغر هاشمی علیا در بخش دیگری از برنامه پیرامون «جایگاه و اهمیت شب قدر» به بیان دیدگاه‌های خود پرداخت. در این برنامه همچنین یوسفعلی میرشکاک به قصه‌خوانی قرآنی از روی بخشی از کتاب «روض الجنان و روح الجنان» پرداخت.
«برنامه تلویزیونی سوره»
