آزادی سهام عدالت؛ انحصار مدیریت!

نسیم آنلاین ؛حمید اکبری: آزادسازی سهام عدالت بعد از گذشت ۱۴سال با ابلاغیه مقام معظم رهبری اجرایی شد. سازمان خصوصی‌سازی انتخاب دو روش مدیریت مستقیم و غیرمستقیم را پیش روی ۴۹ میلیون نفر مشمول دریافت این سهام قرار داده و جزئیات نحوه اجرایی شدن این امر را به شورای‌عالی بورس محول کرده است . زمانی که مشمولین، وارد سامانه سهام عدالت می‌شوند این اختیار را دارند که گزینه مدیریت مستقیم سهام را انتخاب کنند. در مدیریت مستقیم مردم اجازه خرید و فروش بدون واسطه سهام خود را در بورس دارند و از مزایای سهام تخصیص‌یافته ازجمله سود و ... بهره‌مند خواهند شد؛ اما در طرح آزادسازی سهام عدالت با استفاده از «روش سهام‌داری غیر مستقیم»، مالکیت و مدیریت سهام‌عدالت سهام‌دار، از طریق شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی ساماندهی خواهد شد و سهام‌دار حق انتقال به غیر و دخل و تصرف در آن را نخواهد داشت.

صالح رییس سازمان خصوصی‌سازی با بیان اینکه ۴۹ میلیون و ۱۰۰ هزار نفر مشمول سهام عدالت هستند، اظهار کرد: مشخصات فرد به فرد مشمولین براساس کد ملی موجود است و فایل اطلاعاتی کاملی از این افراد داریم . به مشمولین سهام عدالت ۳۰ روز اجازه داده شده است که انتخاب کنند می‌خواهند به صورت مستقیم یا غیرمستقیم سهام خود را مدیریت کنند.

موافقان و مخالفان مدیریت مستقیم و غیر مستقیم سهام عدالت

کارشناسان در رابطه با هر کدام از روش‌های مستقیم و غیر مستقیم برای مدیریت سهام عدالت، نظراتی را دارند. موافقان روش غیرمستقیم بر این باورند، همان‌طور که در طول سال‌های گذشته ارزش سهام عدالت افزایش یافته، با اعطای مدیریت سهام به شرکت‌های سرمایه‌گذار استانی، این شرکت‌ها می‌توانند در پروژه‌های عمرانی استان خود که سودمند هستند شرکت کنند و منافع بیشتری را عاید سهامداران کنند. در مقابل، موافقان روش مدیریت مستقیم معتقدند با آموزش‌های ساده، فعالیت در بورس امر پیچیده‌ای نخواهد بود و سهامداران با فعالیت در بورس سود بیشتری از سهم خود خواهند برد.

مدیریت دولتی سهام عدالت، به حیات خلوت برخی‌ها تبدیل شده

مهم‌تر از مدیریت مستقیم یا غیر مستقیم سهام عدالت شرکت‌های عرضه شده در بورس، موضوع مدیریت خود این شرکت‌ها است. در حال حاضر حتی اگر تمام دارندگان سهام عدالت، مدیریت سهام خود را در اختیار بگیرند باز تغییری در مدیریت این بنگاه‌ها رقم نخواهد خورد و مهم‌ترین هدف خصوصی‌سازی، یعنی تغییر در مدیریت و ساختار تصمیم‌گیری و نحوه اداره بنگاه‌های دولتی اتفاق نخواهد افتاد .

طبق گفته پورابراهیمی‌عضو کمیسیون اقتصادی مجلس: «هدف از واگذاری سهام عدالت در سال 85 انتقال مالکیت دارایی دولت به سبد دارایی خانواده‌ها و کاهش سهم دولت در اداره بنگاه‌های اقتصادی در راستای اجرای سیاست‌های اصل 44 بود.» اما دولت به دنبال ماندن در لایه‌های مدیریتی شرکت‌های سهام عدالت است به همین منظور اولویت اول باید بهره‌وری شرکت‌های زیر مجموعه سهام عدالت باشد. بهره‌وری زمانی تحقق پیدا می‌کند که از ماندن دولت در راس مدیریت شرکت‌ها جلوگیری شود.

پیش از آزاد‌سازی خرید و فروش سهام عدالت، حسینی عضو کمیسیون بودجه مجلس گفته بود: اگرچه تاکنون مجلس برای حل مشکل آزاد‌سازی خرید و فروش سهام تلاش‌هایی کرده اما ساز و کار حاکم بر سهام عدالت مانع این کار شده است. چراکه هنوز مدیریت سهام عدالت توسط دولت انجام می‌شود و به حیات خلوت برخی‌ها تبدیل شده است، درواقع این شرکت‌ها با مدیریت دولتی به صورت غیردولتی اداره می‌شوند.

رهبر انقلاب در ابلاغیه‌ای که در زمان آغاز اجرای طرح سهام عدالت به رئیس جمهور وقت محمود احمدی‌نژاد نوشته بودند، تاکید کردند که اجرای طرح موجب «افزایش یا تداوم تصدی‌گری دولت» نشود و این بار هم در ابلاغیه خطاب به دولت حسن روحانی، بر ایفای «نقش مدیریتی» دارندگان سهام عدالت در شرکت‌های سرمایه‌پذیر متناسب با میزان مالکیت سهام، تاکید کردند.

با این حال هرچند آزادسازی سهام عدالت طرحی رو به جلو در راستای اجرای سیاست‌های اصل 44 است، اما به نظر می‌رسد به دلیل باقی ماندن نقش مدیریتی دولت، این طرح تا رسیدن به شرایط مطلوب خود هنوز فاصله دارد.