مفاتح الغیب یعنی چه؟

نسیم آنلاین : سید یدالله یزدان‌پناه شب گذشته 13 اردیبهشت‌ماه در ادامه سخنان خود در قسمت‌های پیشین ویژه‌برنامه «سوره» گفت: مفاتح الغیب در فرهنگ قرآنی دو معنا می‌تواند داشته باشد. اگر مفاتح جمع مَفتح باشد به معنی خزائن است که منظور مجموع اسماء است. به این دلیل خزائن گفته شده چون اسماء سلسله مراتبی دارند که به آن کلی و جزئی گفته می‌شود. اگر هم مِفتح باشد به معنی کلید است. یعنی کلید غیب دست خداست به این معنی که خداوند گشاینده اصلی آسمان و زمین است؛ یعنی سرمنشأ همه اسماء. مفاتیح غیب سرسلسله اسماء یا حتی بالاتر از آن را در بر می‌گیرد که جز خداوند کسی آن‌ها را نمی‌داند.

استاد فلسفه و عرفان اسلامی افزود: در شب قدر قرار است آنچه که امر فشرده است در این شب باز شود و مفصل شود. یعنی تمام تقدیرات یک سال آینده فرد مشخص شود. در آیه 5 سوره دخان می‌گوید کتاب مبین را در شب قدر نازل می‌کنیم و با آن انذار می‌دهیم و هر امر فشرده و حکیمی در این شب باز می‌شود. یعنی از هم جدا می‌شود و مفصل می‌شود. شب قدر شب تنزل حقایق فشرده و محکم به سمت حقایق تفصیلی است.

وی ادامه داد: بدا یعنی تغییر در مشیت الهی به‌حسب رفتار و اعمال ما. وقتی‌که دعا می‌کنیم و چیزی را از خداوند می‌خواهیم در لوح محو و اثبات تغییری حاصل می‌شود. یعنی بدا حاصل می‌شود. وقتی بحث بدا مطرح شد متکلمین ما نمی‌توانستند بحث قضا و قدر را با آن جمع کنند. چون احساس می‌کردند در قضا و قدر تغییرناپذیری از جانب باطن عالم وجود دارد. جناب صدرا این بحث را به‌طور مفصل از متون دینی و تجربیات سلوکی خود و روایات اهل‌بیت مطرح کرد و تحلیل عمیق فلسفی از آن ارائه کرد و نشان داد در عالم مثال و عالم تقدیر چگونه تغییر حاصل می‌شود.

سید یدالله یزدان‌پناه در پایان گفت: ازاینجا می‌فهمیم چرا دعا را باید این‌گونه از خدا بخواهیم. به عنوان مثال می‌گوید بِأَسمَائِکَ الَّتی. همچنین چرا این‌قدر بر روی اسم اعظم تأکید می‌کند و می‌گوید به اسمایی که از تو خارج نمی‌شود. این‌ها ریشه اصلی بحث بدا است.

در ادامه نهمین قسمت از ویژه‌برنامه «سوره»، گفتگوی مسعود دیانی با سید علیرضا صالحی و امیر غنوی در خصوص «نظام اخلاقی قرآن» پخش شد.

سید علیرضا صالحی در این گفتگو گفت: خیلی از افراد مانند اشاعره این تصور را دارند که در بحث اخلاق فقط باید تابع امرونهی الهی باشیم و عقل در اینجا نقشی ندارد. درصورتی‌که این نکته صحیح نیست. آیه «لَوْ کُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا کُنَّا فِی أَصْحَابِ السَّعِیرِ» با اینکه از زبان اهل جهنم است اما نشان می‌دهد که هم عقل و هم نقل می‌توانند ما را به رستگاری برسانند.

این پژوهش‌گر اخلاق سپس گفت: نحوه مواجهه ما با قرآن مهم است تا به یک نظام اخلاقی معتبر برسیم. قرآن گاهی برای اشاره به عقل از واژگان دیگری غیر از عقل استفاده کرده است. توشیهیکو ایزوتسو، اسلام‌شناس معروف ژاپنی کتابی با عنوان «ساختمان معنایی مفاهیم اخلاق دینی در قرآن» نوشته است که در آن به مفهوم حکمت در قرآن نپرداخته است. مفهومی که در رسالت پیامبر کلیدی است. نکته دیگر این است که حکمت بار اخلاقی دارد.

امیر غنوی، پژوهش‌گر اخلاق در ادامه عنوان کرد: اخلاق اسلامی با در نظر گرفتن مصالح و مفسد انسان در این عالم و در عوالمی که بعد از آن خواهد داشت ارائه شده است. همچنین اخلاقی که قرآن عرضه می‌کند با توجه به همه ابعاد وجودی انسان است. اخلاق در نگاه قرآنی منازل مختلف دارد. ابتدا به اسلام می‌رسیم و سپس به ایمان می‌رسیم. مرحله بعد تقواست و همین‌طور تا نهایت سلوک. این نوع بیان هدفمند و دارای منازل و مراتب در نظام‌های اخلاقی دیگر غیر از مسلمانان دیده نمی‌شود.

در این برنامه همچنین یوسفعلی میرشکاک به خوانش بخشی از تفسیر «روض الجنان و روح الجنان» پرداخت.

«برنامه تلویزیونی سوره»