خلاقیت و نوآوری چگونه برنامه‌های رمضانی سیما را از بن‌بست تکرار نجات می‌دهد؟
بحران سری‌دوز شدن برنامه‌سازان رمضانی!؛ در جستجوی ایده‌های نو در نبرد تکراری‌ها
«تکرار» یکی از بزرگترین آفت‌هایی است که پیش روی رسانه‌ها قرار دارد. برای مفهومی همچون رسانه که از همان ابتدا با تازگی و طراوت گره خورده، تکرار آفتی است که می‌تواند مخاطبان رسانه را همچون برگ خزان بریزد! شاید تکرار برنامه‌ها یا سریال‌های خاطره‌انگیز برای مخاطبان جذاب باشد اما قطعاً استفاده از سوژه‌های یا روش‌های برنامه‌سازی تکراری اتفاقی نیست که به مذاق مخاطبان خوش آید.
نسیم آنلاین ؛ احسان سالمی: «تکرار» یکی از بزرگترین آفت‌هایی است که پیش روی رسانه‌ها قرار دارد. برای مفهومی همچون رسانه که از همان ابتدا با تازگی و طراوت گره خورده، تکرار آفتی است که می‌تواند مخاطبان رسانه را همچون برگ خزان بریزد! شاید تکرار برنامه‌ها یا سریال‌های خاطره‌انگیز برای مخاطبان جذاب باشد اما قطعاً استفاده از سوژه‌های یا روش‌های برنامه‌سازی تکراری اتفاقی نیست که به مذاق مخاطبان خوش آید.
آفتی که چند سالی می‌شود برنامه‌های رمضانی سیما به ویژه برنامه‌های مختص پخش در این ماه را درگیر خود کرده است. اگر زمانی تلویزیون فقط چند سریال و ویژه برنامه برای پخش در زمان سحر و افطار داشت حالا همه شبکه‌های تلویزیون می‌خواهند برای این ساعت ویژه‌برنامه‌های تدارک ببینند و همین افزایش کمیّت به شکل طبیعی موجب کاهش کیفیت شده است.
بحران سری‌دوز شدن برنامه‌سازان رمضانی!
این قاعده عقل و منطق است که قیمت جنسی که با ظرافت و به شکل مینیاتوری تولید شده با جنسی که به شکل سری‌دوزی تولید شده، قابل مقایسه نیست. تفاوت برنامه‌های قبلی تلویزیون که به بهانه ماه مبارک رمضان روی آنتن می‌رفت با آنچه که در سال‌های اخیر روانه آنتن رسانه ملی شد دقیقا تفاوت در همین کار ظریف با اثر تولید شده در نتیجه سری‌دوزی است. اگر زمانی احسان علیخانی و تیم سازنده «ماه عسل» برای نمایش برنامه‌ای ویژه رمضان، در مدت یک ماه، تقریبا 11 ماه دیگر سال صرف پیش‌تولید همان یک ماه می‌کردند؛ حالا برنامه‌هایی روانه آنتن رمضانی تلویزیون می‌شود که برخی از آن‌ها پیش‌تولیدهایی نهایتا یک ماه دارند و طبعا برنامه‌ای که در یک یا دو ماه بخواهد آماده رسیدن به آنتن شود، نمی‌تواند کیفیتی برابر با «ماه عسل» داشته باشد که سوژه‌های نابش در طول یک سال و از میان انبوهی از سوژه‌ها و حوادث گوناگون انتخاب می‌شد.
هین سخن تازه بگو تا دو جهان تازه شود
احتمالا آن زمان که مولوی در ابتدای یک از غزلیات خود می‌گفت: «هین سخن تازه بگو تا دو جهان تازه شود/ وارهد از حد جهان بی‌حد و اندازه شود»؛ فکر نمی‌کرد روزی گروهی از پارسی زبانان به طور کامل این توصیه او را نادیده بگیرند و برای خلق آثار هنری «تازه» به سراغ روش‌های «کاملاً تکراری» بروند.
یکی از انتقادات جدی به برنامه‌های رمضانی سیما مسئله کپی کاری این برنامه‌ها از روی دست هم و یا از روی دست سایر برنامه‌های سیماست. برای مثال امسال شبکه دوم سیما تصمیم گرفت تا برای ویژه‌برنامه افطاری خود، برنامه‌ای با عنوان «مکث» را روانه آنتن کند. برنامه‌ای گفتگومحور که مهمترین ویژگی آن پرداختن آن به مسئله کرونا است؛ تا اینجا کار با برنامه‌ای روبرو هستیم که از موضوعی روز می‌گوید اما مسئله اصلی آن است که «مکث» از لحاظ شکل‌ظاهری و اجرا شباهت زیادی به برنامه «هزار دستان» شبکه نسیم دارد! حالا چه چیزی باعث این شباهت به شدت زیاد شده است؟ حضور کارگردان مشترک در هر دو این برنامه‌ها عامل اصلی این اتفاق بوده است. درواقع همه چیز از کارگردان تا ایده برنامه و شیوه اجرای آن دقیقا به همان صورت است و این بار فقط مهمان‌ها در ارتباط با تجربیاتی که در زمینه کرونا یا مسائل مربوط به آن داشتند، صحبت می‌کنند. به همین سادگی، به همین تازگی!
تلاش برای خلق برندهای جدید
تلویزیون حالا آن‌قدردر زمینه برنامه‌های رمضانی تجربه دارد که خود به خوبی از لزوم توجه به مسئله برندسازی در این قبیل برنامه‌ها آگاه باشد. تجربه موفق اجرای برنامه‌هایی همچون «ماه عسل» گذشته از خلاقیت و پشتکار تیم سازنده آن، بیش از هر چیز مدیون تلاش تلویزیون برای تثبیت این برند بود. البته حمایت تلویزیون برای تثبیت یک برند نباید منجر به تن دادن آن به هر شرایطی شود؛ کما اینکه اشتباه مدیران تلویزیون برای حمایت از تثبیت برند «جشن رمضان» آن هم به هر قیمتی باعث شد تا برنامه‌ای که زمانی بانی برگزاری بزرگترین گلریزان‌های کشور جهت آزادی زندانیان بود، با حضور دو سلبریتی به عنوان مجری و حواشی ایجاد شده به واسطه زندگی شخصی یکی از آن‌ها به طور کامل وارد حاشیه‌هایی غیررمضانی شود. حاشیه‌هایی که هم به برند برنامه لطمه زد و برای خود تلویزیون مشکلاتی را پدید آورد.
البته به نظر می‌رسد تلویزیون سعی کرده در این مدت گام‌هایی نیز برای ایجاد برندهای تازه بردارد که تولید برنامه تلویزیونی «ماه من» با اجرای نجم‌الدین شریعتی برای سحرهای شبکه سوم سیما یکی از این گام‌های درست است که می‌تواند پس از چند سال جای پای این برنامه را برای مدتی طولانی در کنداکتور رمضانی تلویزیون و البته در میان مخاطبان تثبیت کند.
راهی که از میان «سوره» و «زندگی پس از زندگی» می‌گذرد
اما تلویزیون با وجود اینکه با برنامه‌های رمضانی امسال تا اینجای کار نشان داده خیلی علاقه‌ای برای نشان دادن نوآوری و خلاقیت و بها دادن به ایده‌های جدید ندارد؛ اما تک ستاره‌های درخشانی نیز نمایان کرده که شاید بتوانند فضای رمضان امسال را تحت تاثیر قرار دهند. دو مورد از این اتفاقات جالب در شبکه چهارم سیما رخ داده است. یکی از این اتفاقات جالب برنامه‌ای با عنوان «سوره» و با اجرای مسعود دیانی است که ، به گفتگوهای تخصصی پیرامون قرآن و زندگی، قرآن و سیاست، قرآن و موسیقی، قرآن و سینما، قرآن و تئاتر، قرآن و شعر و ... می پردازد. برنامه‌ای که در آن چهره‌های مختلفی فرهنگی و مذهبی حضور دارند و بحث و گفتگوهای جالب توجهی در حوزه قرآن و گره خوردن آموزه‌های قرآنی با زندگی بشر، مطرح می‌شود.
امسال شبکه چهار برای برنامه پیش از افطار خود نیز، برنامه‌ای در نظر گرفته که شاید از نظر محتوایی کمی شبیه به برنامه سال گذشته این شبکه یعنی «معنای زندگی» باشد اما سوژه‌های بکری دارد که قطعا برای بسیاری از مخاطبان جذاب خواهد بود. اساسا تجربه شنیدن خاطرات آدم‌هایی که یک بار مرگ را تجربه کرده‌اند، هر چقدر هم که تکراری شود باز هم به واسطه ناشناخته بودن آن شرایط، جذاب است. این برنامه البته از گفتگوی صرف فراتر می‌رود و گفتگوهایی تصویری با کارشناسان نیز دارد.
با همه این تفاسیر و آنچه که پیش از این درباره نقاط قوت و ضعف برنامه‌های رمضانی در دوره‌های اخیر و امسال ذکر کردیم اما واقعیت آن است که تا زمانی که چرخ برنامه‌سازی سیما بر روی ریل «ایده‌های تکراری» بچرخد، تغییری در روند فعلی و ایجاد شرایطی برای ظهور برنامه‌هایی همچون «ماه عسل» که با وجود همه تواقص در نهایت آبروی رسانه ملی خواهند بود، ایجاد نخواهد شد.
