سکوت به جای پاسخ
«همه فیلمهای جشنواره حتما اکران عمومی خواهند داشت. البته پروانه نمایش فیلمها برای جشنواره است ولی هیچکدام مشکلی برای نمایش عمومی نخواهند داشت. سال گذشته هم همه فیلمهای اکران شده در جشنواره، پروانه اکران عمومی گرفتند.» این جملات را ابراهیم داروغهزاده، دبیر جشنواره سیوهفتم در آستانه جشنواره در یک گفتوگوی تلویزیونی گفت.
اما اکنون در آستانه جشنواره سیوهشتم و در حالی که نزدیک به سال تحویل سینمایی ایران هستیم، همچنان خبری از چند فیلم جشنواره سیوهفتم نیست. هرچند که در این میان فیلمهای موفق جشنواره سیوهفتم مانند «متری شیشونیم»، «شبی که ماه کامل شد»، «سرخپوست»، «ماجرای نیمروز رد خون»، «قصر شیرین»، «قسم» و... اکران عمومی را با موفقیت گذراندند و بعضی فیلمها مانند بیستوسه نفر نیز هماکنون روی پرده هستند اما همچنان خبری از برخی فیلمهای جشنواره سیوهفتم نیست.
هرچند که فیلم «تیغ و ترمه» کیومرث پوراحمد به نوعی خودش از اکران منصرف شد، اما فیلمهایی مانند «چون طلا» پرویز شهبازی، «ناگهان درخت» صفی یزدانیان و... از دیگر فیلمهای فجر سیوهفتم هستند که هنوز به اکران عمومی نرسیدهاند که البته قریب به اتفاق آنها یا متقاضی اکران نشدهاند و یا بهطور جدی پیگیر ماجرای اکران عمومی نبودند. در این میان تنها فیلمی که اصرار بر اکران عمومی داشته و ولی هنوز نتوانسته روی پرده برود فیلم «دیدن این فیلم جرم است» به کارگردانی رضا زهتابچیان است.
فیلمی که علیرغم پیگیریهای تهیهکننده و اشتیاق سازندگانش برای اکران عمومی آن هنوز تعیین تکلیف نشده و پاسخ مسوولان سازمان سینمایی به درخواست نمایش عمومی آن سکوت است، نه موافقت و مخالفت.
«دیدن این فیلم جرم است» بعد از آن که در جشنواره فجر سیوهفتم با نظرات مختلف و متفاوتی همراه شد بلافاصله متقاضی اکران نوروزی شد، ولی آنطور که تهیهکننده فیلم میگوید، بنا به توصیه داروغهزاده و برای آرامش بیشتر اکران نوروزی و به شرط اکران فوری بعد از نوروز از اکران نوروزی انصراف داد. اما بعد از اتمام اکران نوروزی سازمان سینمایی به وعده خود عمل نکرد و پروانه نمایش دیدن «این فیلم جرم است» صادر نشد تا کمکم کاسه صبر سازندگان آن لبریز شود و نامهنگاریها و موضعگیریهای علنی آغاز شود. تا جایی که این روزها تلاش گسترده سازندگان فیلم برای اکران عمومی آن را شاهد هستیم.
تهیهکننده فیلم البته بر این موضوع تاکید دارد که فیلم را کاملاً بر مبنای قانون و با رعایت ملاحظات قانونی ساخته و حتی اصلاحاتی که در هنگام صدور پروانه ساخت به فیلم وارد شده را نیز در ساخت فیلم رعایت کرده. و اکنون که میتوان میزان تطبیق خروجی فیلم با فیلمنامه مجوز گرفته را بررسی کرد، طبیعیترین حق این فیلم اجازه اکران است. البته مسوولان سازمان سینمایی هم رسماً فیلم را توقیف نکردهاند. ماجرا این است که مسوولان سازمان سینمایی اساساً پاسخی به درخواست تهیهکننده فیلم و سرمایهگذار فیلم یعنی سازمان سینمایی حوزه هنری نمیدهد و به نوعی فیلم را با سکوت خود، بلاتکلیف گذاشته تا مدل جدیدی از توقیف فیلمها را در این موضوع خاص شاهد باشیم.
البته قوانین مربوط به ساخت فیلم و نمایش از تصویب فیلمنامه تا اکران عمومی هر چند مربوط به سالیان گذشته است و با تغییر و تحولات گسترده سینمای ایران از حیث اکران عمومی، شبکه نمایش خانگی، مساله ویاودیها و... آنچنان سازگار نیست و مربوط به دهه۶۰ شمسی است، اما بههر حال در این موضوع سکوت را به رسمیت نمیشناسد. از متن آییننامه بررسی فیلمنامه و صدور پروانه فیلمسازی مورخ۱۳۶۸ و همچنین آییننامه نظارت بر نمایش فیلم، اسلاید، ویدیو و صدور پروانه نمایش آنها مورخ۱۳۶۱ اینچنین بر میآید که ایرادات محتوایی و کلی مربوط به فیلم در مرحله تصویب فیلمنامه و صدور مجوز ساخت مورد بررسی جدی قرار میگیرد و بهنوعی گردنه اصلی بررسی محتوایی فیلمها شورای پروانه ساخت است و هر فیلمی که بتواند از این شورا موفق خارج شود اصولاً برای دریافت شورای نمایش مشکلی ندارد، مگر آنکه متن مصور فیلمنامه با فیلم ساخته شده تغییرات بسیار زیاد معناداری داشته باشد که در این صورت شورا حتی میتواند در هنگام فیلمبرداری نیز فیلم را متوقف کند.
مثلاً آنطور که گفته میشود همین عدم تطابق فیلمنامه مصوب با خروجی فیلم است که «ارادتمند، نازنین بهاره تینا» را به محاق توقیف کشانده.در تمام صورتهای ذکر شده هم در صورتی که تهیه کننده به این موضوع اعتراض داشته باشد میتواند تقاضای بازبینی توسط شورای عالی نظارت را مطرح کند و سرِ آخر نتیجه این بررسی مشخص و مساله فیلم تعیین تکلیف میشود.
اما آنچه که الان درباره دیدن این فیلم جرم است رخ داده این است که مسوولان سازمان سینمایی نامهنگاریهای مکرر سازندگان فیلم را پاسخ نمیدهند و حتی گفته شده که این فیلم اساساً در شورای نمایش اکران نشده است. در حالی که قرائن نشان میدهد که فیلم در شورای نمایش اکران شده و از 7نفرِ حاضر در جلسه بررسی این فیلم، هر 7نفر رأی به اکران عمومی فیلم دادهاند ولی حسین انتظامی رأساً این موضوع را متوقف نگه داشته. حسین انتظامیای که شخصاً پیگیر رفع مشکلات چند فیلم بود و نقش جدی در رفع مشکل «خانه پدری» داشت، در مساله خاص «دیدن این فیلم جرم است» کاملاً متفاوت عمل کرده و بدتر این که اساساً در اینباره پاسخگویی هم ندارد. این عدم شفافیت برای مجموعهای که مدعی شفافیت کامل است و حتی در موضوع لیست خبرنگاران متقاضی حضور در جشنواره اینقدر روشن عمل کرد حاکی از عملکرد دوگانه در این حوزه دارد: جایی که بقیه باید پاسخ بدهند ما شفاف باشیم، و جایی که خود ما باید پاسخ بدهیم سکوت کنیم.
بههرحال شنیده شده که گفتوگوهایی درباره «دیدن این فیلم جرم است» بین وزیر ارشاد و رییس سازمان تبلیغات انجام شده و حجتالاسلام قمی بر اکران فیلم مصر است. باید دید چه اتفاقی میافتد و آیا تمام این اتفاقات باعث میشود که وعده سال گذشته دبیر جشنواره فجر درباره اکران عمومیِ بدون مشکل فیلمها محقق میشود یا نه؟
«روزنامه صبح نو»