نقشه ترکیه برای شمال سوریه

بامداد امروز دوشنبه کاخ سفید با صدور بیانیه ای از عملیات قریب الوقوع نیروهای ترکیه در شمال سوریه (شرق فرات) خبر داد. کاخ سفید در بیانیه خود ضمن تائید مکالمه تلفنی دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا و همتای ترکیه‌ای، اعلام کرد: ترکیه به زودی عملیات در شمال سوریه را که از مدت‌ها پیش برنامه‌ریزی کرده بود؛ اجرایی می‌کند.

کاخ سفید همچنین اعلام رده است: نیروهای مسلح آمریکا از این عملیات حمایت نکرده و در آن مشارکت نمی‌کنند. نیروهای آمریکایی که خلافت داعش را شکست داده‌اند (!) بیش از این در حوالی این ناحیه حضور نخواهند داشت. این در حالی است که چندی پیش رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه از تصمیم خود برای انجام عملیات قریب‌الوقوع در شرق رود فرات با هدف پاکسازی منطقه از یگان‌های کردی مدافع خلق سوریه خبر داده بود.

پس از صدور این بیانیه بود که کُردهای سوریه نیز وارد عمل شده و به آن واکنش نشان دادند. نیروهای دموکراتیک سوریه اعلام کردند که عقب نشینی نظامیان آمریکایی از مرزهای ترکیه به منزله پشت پا زدن واشنگتن به تعهداتش در قبال کردهای سوریه است. نیروهای دموکراتیک سوریه که هدف اصلی عملیات قریب‌الوقوع ترکیه در شرق رود فرات هستند، هشدار دادند تهاجم به شمال سوریه موجب بازگشت داعش به این کشور خواهد شد.

همزمان، گزارش های رسانه ای از پرواز گسترده جنگنده های ترکیه بر فراز آسمان سوریه حکایت دارند. بر اساس این گزارشها، جنگنده های ترکیه حریم هوایی سوریه را نقض کرده و بر فراز شهر تل ابیض واقع در حومه شمالی رقه به پرواز درآمدند. همچنین بر اساس گزارش های رسانه ای، نیروهای وابسته به ائتلاف بین المللی آمریکا از محل های خود در مناطق مرزی با ترکیه عقب نشینی کرده اند. این نیروها مشخصا از مناطق رأس العین واقع در حومه شمال غربی حسکه و تل ابیض عقب نشینی کرده اند.

درهمین حال، مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه به دنبال انتشار بیانیه کاخ سفید آمریکا مبنی بر قریب‌الوقوع بودن عملیات نیروهای ترکیه در خاک سوریه، مدعی شد: آنکارا عزم خود را برای پاکسازی مرزهای سوریه از لوث گروه‌های مسلح و همچنین تضمین امنیت این کشور، جزم کرده است. وی در ادامه ادعاهای خود افزود: از آغاز وقوع بحران سوریه، ما از تمامیت ارضی این کشور حمایت کرده‌ایم و این روند را ادامه می‌دهیم. ترکیه در صلح و ثبات سوریه سهیم خواهد بود.

ریشه اختلافات میان ایالات متحده آمریکا و ترکیه در شرق فرات به حمایت آمریکایی‌ها از نیروهای دموکراتیک کُرد سوری در این منطقه از یک سوی و مبارزه آنکارا با این نیروها از سوی دیگر، بازمی‌گردد. در واقع، مقامات آنکارا بارها و در مناسبت‌های مختلف تأکید کرده‌اند که حمایت‌های تسلیحاتی و لجستیکی آمریکا از کُردها در شرق فرات، امنیت ملی آن‌ها را هدف قرار داده است.

در هر صورت، آنچه که پر واضح به نظر می رسد که این است که منطقه شرق فرات از اهمیت بسزایی برای ایالات متحده آمریکا و دولت ترکیه برخوردار است. در واقع، آمریکایی ها با تثبیت حضور نظامی کُردها در شرق فرات تلاش می کنند تا از این منطقه به عنوان یکی از کارت های بازی خود در سوریه و در برابر دولت دمشق بهره برداری نمایند. آن ها همچنین حضور نیروهای کُرد سوری در شرق فرات را اهرم فشاری علیه دولتمردان آنکارا می‌دانند.

به همین دلیل، آمریکایی‌ها به این جمع‌بندی رسیده‌اند که تا زمان ابقاء نیروهای کُرد در شرق فرات، می‌توانند از آن‌ها به عنوان ابزاری برای اعمال فشار بر آنکارا ـ چه در سوریه و چه در منطقه ـ استفاده کنند. این دقیقا همان مسأله‌ای است که خشم مقامات ترکیه‌ای را برانگیخته است. از سوی دیگر، ایالات متحده آمریکا با تثبیت حضور نیروهای دموکراتیک کُرد سوری در شرق فرات در واقع در مسیر تجزیه سوریه گام بر می دارد.

واقعیت این است که آمریکایی ها از رهگذر وجود کُردها در شرق فرات به دنبال آن هستند تا پروژه دیرین خود مبنی بر تجزیه سوریه را عملیاتی سازند و به این هدفشان جامه عمل بپوشانند. مقامات آمریکایی بر این باورند که قدرت یافتنِ بیش از پیشِ کُردها در شرق فرات، رویارویی ارتش سوریه و نیروهای مقاومت با آن‌ها را بیش از هر زمان دیگری سخت‌تر می‌کند؛ به ویژه اینکه اگر نیروهای دموکراتیک کُرد سوری از تسلیحات پیشرفته و حمایت سیاسی خارجی برخوردار باشند. حال باید دید که آیا واشنگتن پس از عملیات قریب الوقوع ترکیه در شرق فرات، پشت کُردها را خالی می کند و یا از آن ها حمایت به عمل می آورد؟

در کنار ایالات متحده آمریکا، دولت ترکیه نیز به دنبال اهداف مهمی در شرق فرات است که از جمله مهمترین این اهداف می‌توان به رؤیای دیرینه آنکارا یعنی ایجاد «منطقه امن» در شمال سوریه، اشاره کرد. البته مدت زیادی است که مقامات سیاسی و نظامی آنکارا صراحتا خواستار ایجاد منطقه امن در شمال سوریه هستند.

با این‌حال، آمریکایی‌ها هیچگاه حاضر نشدند با ترکیه بر سَر تشکیل منطقه امن در شمال سوریه توافق کرده و تحقق این هدف برای آن‌ها را تسهیل کنند. علت مخالفت واشنگتن با آنکارا درخصوص این مسأله نیز تلاش ترکیه برای ریشه‌کن ساختن نیروهای دموکراتیک کُرد سوری عنوان شده است.

می‌توان گفت که درحال حاضر تشکیل منطقه امن در شرق فرات به یک رؤیای دیرینه برای آنکارا تبدیل شده است؛ رؤیایی که به اذعان خودِ مقامات ترکیه‌ای صبر آن‌ها برای تحقق آن در حال لبریز شدن است. آنکارا به دنبال آن است تا از رهگذر جامه عمل پوشاندن به هدف و رؤیای خود یعنی ایجاد منطقه امن در شرق فرات، به حضور کُردها در این منطقه پایان بخشد.

این مسأله را نباید نادیده گرفت که ترکیه نیم‌نگاهی نیز به استان‌های واقع در شرق فرات دارد و تلاش می‌کند تا به نحوی سیطره خود بر این استان‌ها و مناطق استراتژیک را بسط دهد. ازجمله این استان‌ها می‌توان به استان کُردنشین «الحسکه» اشاره کرد که در شرق فرات واقع شده است.

درهمین حال، «کوبانی»، «تل الابیض» و «قامشلی» از جمله دیگر شهرها و مناطقی هستند که ترکیه تلاش می‌کند در شرق فرات بر آن‌ها سیطره یافته و حاکمیتِ غیرقانونی خود در آنجا را بدین‌سان تثبیت کند. مقامات آنکارا بر این باورند که سیطره آن‌ها بر مناطق استراتژیک واقع در شرق فرات اجازه نمی‌دهد که این منطقه لقمه آسانی برای آمریکایی‌ها باشد.

ناگفته پیداست که رقابت سیاسی و نظامی ایالات متحده آمریکا و ترکیه در خاک سوریه به ویژه در شرق فرات، با تمامی قوانین و قطعنامه های سازمان ملل متحد در تعارض است. این قوانین و قطعنامه ها جملگی هرگونه تعرض به حاکمیت ملی و وحدت اراضی کشورهای مستقل را محکوم و مذموم شمارده اند.

بر اساس آنچه که گفته شد، عملیات قریب الوقوع ترکیه در خاک سوریه حتی در نزدیکی مرزهای خود در واقع تجاوز به حاکمیت ملی و نقض وحدت اراضی این کشور محسوب می شود و در این حال، دمشق بر اساس قوانین بین المللی حق ورود به ماجرا و دفاع از خاک خود را دارد. پیشتر نیز وزارت خارجه سوریه در مناسبت های مختلف تأکید کرده است که سوریه حق هرگونه دست اندازی به تمامیت ارضی‌اش از سوی طرف های خارجی را برای خود محفوظ می داند.

نیروهای مقاومت سوری پیشتر نیز ثابت کرده اند که بر سَر تمامیت ارضی و حاکمیت ملی خود هیچ مماشاتی با طرف های خارجی از جمله ندارند. چندی پیش بود که جنگنده های سوری پس از ورود نیروهای ترکیه ای به ادلب، آن ها را هدف قرار دادند. این بار نیز بدون شک هرگونه تعرض به حاکمیت ملی سوریه با پاسخ قاطعانه دمشق مواجه خواهد شد.

«خبرگزاری مهر»