هر آنچه از «5G» باید بدانیم

شاید برای ما دهه شصتی‌ها که زندگی را با سرعت اینترنت دیال‌آپ و انتظار برای دانلود یک فایل یک مگابایتی تجربه کرده‌ایم، کندی اینترنت به یک نوستالژی خاطره‌انگیز تبدیل شده باشد اما این موضوع برای نسل‌های جدید به هیچ عنوان قابل‌تصور نیست، چراکه دهه هفتادی‎ها و هشتادی‌های عصر ما کمتر زندگی بدون اینترنت را تجربه‌ کرده‌اند.

عمر ورود اینترنت به ایران کمتر از 30 سال است و این فناوری نوظهور اگرچه در سال‌های اخیر پیشرفت خوبی داشته است اما تا رسیدن به نقطه مطلوب راه بسیاری در پیش دارد. شبکه‌ 5G اخیرا به ‌صورت جدی وارد زندگی برخی کاربران دنیای فناوری شده‌ است و به ‌مرور از فاز آزمایشی خارج شده و به‌احتمال زیاد در آینده‌ نزدیک شاهد گسترش بیشتر آن خواهیم بود.

نسل پنجم اینترنت چه مزایایی دارد؟

اغراق نکرده‌ایم اگر بگوییم مشکل سرعت و پهنای باند ‌اینترنت همواره یکی از دغدغه‌های اساسی کاربران ایرانی در حوزه فناوری ارتباطات بوده است که اگرچه با گذشت زمان وضعیت بهتر شده ولی تا نقطه مطلوب راه بسیاری داریم. سرعت بالای 5G یکی از ویژگی‌های بارز نسل پنجم اینترنت است اما این تمام مزایای نسل جدید اینترنت نیست. شاید از خود بپرسید اساسا ارتقای سرعت اینترنت چه نفعی برای کاربر عادی خواهد داشت، آن هم زمانی که سرعت فعلی به تمامی نیازهای شما پاسخ می‌دهد. واقعیت این است که شاید برای استفاده‌های فعلی هیچ نیازی به سرعت بالاتر نداشته باشید اما تحول و توسعه تکنولوژی در دنیا به‌خصوص در آینده امکان زندگی کردن عادی را از شما بدون دسترسی به چنین فناوری‌هایی خواهد گرفت. یکی از بحران‌های اخیر جهان مساله مدیریت مصرف انرژی است که عدم‌توجه به آن چالش‌های بسیاری را برای کشورها ایجاد خواهد کرد. ارتباط این مساله با نسل جدید اینترنت آنجایی مورد توجه قرار می‌گیرد که بدانیم در آینده‌ای نه‌چندان دور تمامی ابزار و لوازم خانگی همچون یخچال، تلویزیون، اجاق گاز و حتی لامپ‌های خانه شما به اینترنت متصل شده و امکان کنترل بهتر مصرف انرژی را به صاحبان خود خواهد داد. در این شرایط محروم شدن از چنین تکنولوژی‌هایی ما را با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو خواهد کرد.

شاید یکی از ملموس‌ترین خدمات نسل پنجم اینترنت در مدیریت بحران باشد. یکی از کاربردهای این فناوری، ارائه هشدارهای به‌موقع و لازم در شرایط بحرانی است. با به‌کارگیری این نسل ارتباطی می‌توان اطلاعات بیشتری از رخدادها و حوادث جمع‌آوری کرد. این فناوری کمک خواهد کرد سرویس‌های اینترنت اشیا از حالت جزیره‌ای به حالت یکپارچه سوق داده و مدیریت یکپارچه منابع محقق شود؛ موضوعی که برای کشور سیل‌خیز و زلزله‌خیز ما بسیار موثر بوده و زمینه تلفات جانی و خسارات مادی را کم خواهد کرد. در کنار این مقوله باید به قدرت خدمات اتوماتیک و ربات‌ها به‌خصوص در حوزه‎های پزشکی و حمل‌ونقل هم اشاره کرد. چشم‌اندازی که نسل پنجم اینترنت برای خود تعریف کرده شامل ربات‌های خودکار پزشکی و خودروهای خودران برای تردد در جاده‌ها و امکان نظارت بر عملکرد آنهاست که این مساله نیازمند سرعت بالاتر برای پردازش اطلاعات خواهد بود و نسل‌های فعلی اینترنت چنین امکانی را به مخاطبان‌شان ارائه نمی‌دهند.

از سویی رقابت شدید کشورها در ساخت تجهیزات شبکه‌های مخابراتی ازجمله موضوعاتی است که نسل جدید اینترنت می‌تواند کمک شایانی به این مساله کند، شبکه‌های مخابراتی که در لباس‌های هوشمند هم به کار گرفته می‌شوند، نیازمند پردازنده‌های ریزتر و با سرعتی بالاتر هستند. از اینها گذشته درک تمایز نسل پنجم اینترنت وقتی آسان‌تر می‌شود که محدودیت‌های نسل‌های گذشته اینترنت را بهتر درک کرده و آن را به طور ملموس حس کنیم. آن هم زمانی که بدانیم نسل پنجم اینترنت در مقایسه با نسل‌های گذشته خود از قیمت بسیار مناسب‌تری برخوردار بوده و هزینه‌ها را به‌ شدت کاهش خواهد داد. به‌زودی استاندارد 5G جایگزین استانداردهای قبلی برای تبادل داده و اطلاعات در فضای مجازی خواهد شد و سرعت تبادل اطلاعات را تا ۲۰ گیگابیت بر ثانیه ارتقا خواهد داد که درنتیجه آن انتقال اطلاعات در فناوری جدید بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ برابر سریع‌تر خواهد شد. هم‌اکنون شرکت‌های فراوانی در دنیا درحال کارکردن روی استاندارد 5G برای دسترسی به شبکه اینترنت هستند. ازجمله اتحادیه اروپا که به دنبال آن است تا شهرهای بزرگ خود همچون پاریس و لندن را به این استاندارد جدید مجهز کند.

تمایز نسل 5G با نسل‌های گذشته خود در چیست؟

اگر بخواهیم مروری ساده بر تاریخچه اینترنت داشته باشیم، باید بگوییم ورود اینترنت در دنیا به کمتر از یک قرن گذشته برمی‌گردد. این نسل شامل تلفن‌های همراه بدون‌سیمی بودند که برای اولین‌بار در ارسال و دریافت سیگنال‌های رادیویی در خودروهای پلیس و تاکسی‌ها به کار گرفته می‌شدند. پس از آن اولین نسل تلفن‌های همراه مدرن به دهه 1980 میلادی می‌رسد که به آنان 1G می‌گفتند.

اوایل دهه 1990 میلادی بود که اینترنت وارد دنیای تلفن‌های همراه شد و نسل دوم آن برای اولین‌بار توسط انستیتو استانداردهای مخابراتی اروپا (ETSI) در کشور فنلاند معرفی شد؛ نسلی که اگرچه ورودش در ایران با تاخیر همراه بود اما گوشی‌های تلفن همراه با برندهای نوکیا و اریکسون و آلکاتل ازجمله آنان بودند. با رشد ضریب نفوذ اینترنت بین مردم و نیاز به سرعت بیشتر برای استفاده از محتوای چند‌رسانه‌ای (عکس، فیلم و موسیقی و...) نسل سوم و چهارم اینترنت به مردم معرفی شد. نسلی که علاوه‌بر نمایش فیلم‌های سه‌بعدی و HD، بازی‌های ویدئویی چندنفره و برگزاری ویدئوکنفرانس‌ها با کیفیت بسیار بالا را داشت و سرعتی حدود 100 مگابیت در ثانیه (معادل 12.5 مگابایت در ثانیه) را در اختیار کاربران قرار می‌داد. البته این سرعت بسته به سرویس‌دهنده مخابراتی متفاوت بود. پس از 4G با نسل 5.4 G روبه‌رو شدیم که این نسل از اینترنت تلفن همراه بر پایه تکنولوژی LTE فعالیت کرده و سرعت و عملکرد بهتری نسبت به 4G استاندارد را از خود به نمایش می‌گذاشت. با افزایش بسیار زیاد حجم محتواهای چندرسانه‌ای و ارائه فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیونی از طریق پلتفرم‌هایی مانند یوتیوب و عرضه نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای شبیه‌سازی از راه دور یا اینترنت اشیا (IoT) و واقعیت مجازی، سرعت نسل چهارم تلفن‌های همراه کافی نبود و به همین دلیل نیاز به نسل پنجم تلفن‌های همراه افزایش یافت.

نسل پنجم اینترنت؛ جهشی در حوزه فناوری اطلاعات

در همین راستا سراغ کارشناسان فناوری اطلاعات رفتیم و این موضوع را با آنان مورد بحث و بررسی قرار دادیم. محمدجعفر نعناکار، مدیرکل حقوقی سازمان فناوری اطلاعات ایران به تشریح تعریف نسل پنجم اینترنت پرداخت و گفت: «اصولا دیتا دارای نسل‌های متفاوتی است که اکنون نسل پنجم آنان در دنیا ترند شده و برخی کشورها درحال استفاده از آن هستند. این موضوع در دنیا نوظهور است و دستگاه‌های پشتیبانی‌کننده این نسل از اینترنت عموما در بازار موجود و قابل‌دسترسی نیستند که عموم افراد بتوانند از آن بهره‌مند شوند. هم‌اکنون در خیلی از کشورها مانند چین یا شرکت‌هایی همچون هوآوی که در حال کار روی این تکنولوژی هستند، دستگاه‌‌ها، سیستم‌ها، روترها و زیرساخت‌شان را با این مساله هماهنگ کرده و درحال بهینه‌سازی این موضوع هستند تا این اتفاق بیفتد.»

نقطه تمایز 5G؛ سرعت و امنیت بالا

او در تشریح تفاوت معنادار نسل پنجم اینترنت با نسل‌های گذشته خود گفت: «تفاوت معنادار این نسل اینترنت با نسل‌های گذشته به دو موضوع امنیت و سرعت برمی‌گردد. اولین موضوع درخصوص مقوله امنیت است. این خطوط و این تکنولوژی‌های جدید که برای ارسال و دریافت دیتا استفاده می‌شوند، از امنیت بیشتری برخوردار هستند و رمزنگاری آنان ازجمله رمزنگاری‌هایی است که به راحتی قابلیت شکستن و شنود را ندارند. مساله دوم درمورد موضوع سرعت نسل جدید اینترنت است، وقتی سرعت انتقال داده‌ها از یک مرز و حدی بیشتر می‌شود، این قابلیت را پیدا می‌کند که فناوری‌های جدیدی روی آن مستقر شود. برای مثال 5G را می‌توان به دستگاه‌های مرتبط با اینترنت اشیا متصل و از طریق آن ابزارهایی را از راه دور کنترل کرد. این قضیه در عمل‌های جراحی از راه دور به راحتی کاربرد دارد. اینکه پزشک یا جراح در یک کشور یا شهر دور از طریق خطوط ارتباطی بتواند در آن واحد دستور را به ربات برای انجام عمل جراحی با سرعت عمل و امنیت بالا بدهد، دستاورد مهمی است، بنابراین وقتی 5G در کشورها راه‌اندازی شود، حوزه اینترنت اشیا با جهشی در ارائه خدمات موثرتر و بهتر برای افراد آن هم با سرعت و امنیت بالاتر روبه‌رو می‌شود. این مساله یکی از تفاوت‌های اساسی اینترنت نسل پنجم با نسل‌های گذشته خود است.»

زیرساخت‌ها برای تحقق 5G فراهم است

مدیرکل حقوقی سازمان فناوری اطلاعات ایران به نقشه راه پیموده‌شده در این زمینه پرداخت و تاکید کرد: «اکنون پوشش داده‌ای در کشور وضعیت مطلوبی دارد و ما در بسیاری از روستاها و جاده‌ها شاهد متصل بودن دستگاه‌ها به اینترنت هستیم. هرچند این پرسش که در اینجا با چه نسلی از اینترنت روبه‌رو هستیم جای بحث دارد ولی این مساله هم چون به اِلمان‌های متفاوتی متصل است، نمی‌توان خیلی دقیق گفت که در کجای راه برای شیفت‌کردن نسل جدید اینترنت هستیم. اما در اینجا باید به دو نکته توجه کرد؛ اول اینکه زیرساخت‌های کشور برای این موضوع فراهم است و می‌توانیم از 5G استفاده کنیم، چراکه زیرساخت ارتباطی برای آن مهیاست و به راحتی می‌توان این انتقال را انجام داد. اینکه بگوییم 4G در ایران به‌طور کامل از نظر سرعت محقق نشده است، یک ادعاست؛ چراکه اکنون نسل 4G از سوی دو اپراتور ایرانسل و همراه اول اجرا شده و در حوزه 5G نیز این مساله به‌طور آزمایشگاهی تست شده و جواب گرفتیم، اما اینکه یک منطقه یا بخش خاصی در کشور این مساله ساپورت نشود، بحث خاصی است که باید بررسی شود در پوشش آن منطقه چه اتفاقی افتاده است. اکنون اپراتورهای خصوصی هم در کشور اینترنت پرسرعت را ارائه می‌دهند و مشکل خاصی در این زمینه نداریم.»

او در ادامه گفت: «تاکید می‌کنم این مساله به صورت آزمایشگاهی در کشور پیاده شده و نتیجه گرفته است اما مشکل به دستگاه‌های ساپورت‌کننده نسل جدید اینترنت برمی‌گردد، سوال اینجاست که آیا گوشی یا مودمی که در دست افراد قرار دارد، این فناوری را پشتیبانی می‌کند یا خیر، چراکه ممکن است ما تکنولوژی را در ایران بیاوریم اما ابزاری برای استفاده از آن نداشته باشیم، بنابراین مهم‌تر از اینکه 4G به 5G تبدیل شود، این است که دستگاه‌های استفاده از این تکنولوژی را در اختیار داشته باشیم. موبایل و مودم‌هایی که در ایران و منطقه وجود دارند، عموما 5G را ساپورت نمی‌کنند و تنها پرچمداران کمپانی‌های خاص آن را پشتیبانی می‌کنند که ممکن است عموم مردم توان خرید آن را نداشته باشند و به صورت محدود عرضه شود، پس اینکه 5G به‌طور کامل در کشور بهینه شود، تنها به ورود این تکنولوژی به ایران بستگی ندارد و مهم‌ترین عامل در اینجا وجود دستگاه‌هایی است که بتوانیم از این تکنولوژی استفاده کنیم.»

این کارشناس حقوق فناوری اطلاعات در تشریح اینکه در بدو امر چه دستگاه‌ها و نقاطی در کشور به 5G نیاز دارند، گفت: «اینکه همه کشور در ابتدا باید به 5G وصل شوند، موضوعی استراتژیک است و ممکن است بسیاری از نقاط کشور به این تکنولوژی احتیاج نداشته باشند. در کنار این مراکز تحقیقاتی، بیمارستانی، پایش سلامت محیط‌زیستی، ارتباطات ماهواره‌ای، ترافیک حمل‌ونقلی، مسائل امنیتی، دوربین‌ها و موبایل‌ها نیازمند آن خواهند بود، اما اینکه آیا الزامی وجود دارد که در برخی روستاها که هیچ دستگاهی برای وصل شدن به این نسل از اینترنت وجود ندارد، هم محقق شود، جای بحث دارد. البته مطلوب این است که دولت تمام تلاش خود را به کار بگیرد تا فناوری‌های نوظهور را در اختیار همه قرار دهد اما این مساله نیازمند اولویت‌بندی است تا در زمان مشخص این طرح در روستاها هم قابلیت اجرایی پیدا کند.»

نعناکار به تشریح رتبه اینترنت ایران در دنیا و خاورمیانه پرداخت و تاکید کرد: «در اینکه رتبه اینترنت ما در رنکینگ جهانی از چه مرتبه و جایگاهی برخوردار است، باید به گزارش‌های بین‌المللی سازمان ITU مراجعه کرد و این رتبه را مورد بررسی قرار داد اما آنچه مسلم است اینکه از کشورهای بالای جدول هستیم، چراکه پوشش وسیعی در حوزه اینترنت داریم و از نسل‌های جدیدتری برای ارتباطات نسبت به کشورهای همسایه بهره‌مند شدیم.»

این کارشناس حقوق فناوری اطلاعات در تشریح موانع تحقق 5G با توجه به تحریم‌های اعمال‌شده از سوی آمریکا بر شرکت‌هایی مانند هوآوی تاکید کرد: «این به موضوع روابط بین‌الملل برمی‌گردد، چراکه خیلی از کشورها مانند هند، چین، مالزی، تایوان و اندونزی و به‌طور کلی کشورهای بلوک شرقی در حوزه ساخت و طراحی وسایل مرتبط با 5G از تحریم‌های آمریکا تبعیت نمی‌کنند . من بعید می‌دانم مشکل خاصی در این حوزه داشته باشیم.»

سابقه 5G در ایران و جهان چقدر است؟

بهمن سال گذشته بود که آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات خبر از ورودی نسل پنجم اینترنت به ایران داد؛ موضوعی که اگرچه وعده محقق‌شدن آن در سال جاری داده شده اما جالب است بدانید که وعده محقق‌شدن نسل پنجم اینترنت در ایران سابقه‌ای پنج‌‌ساله دارد. واعظی، وزیر وقت فناوری اطلاعات در سال 93 وعده داده بود تا پایان دولت یازدهم این مساله برای مردم محقق شود اما هنوز پس از گذشت این همه مدت 5G تنها به‌طور آزمایشی در کشور اجرا شده و شروع آن نیازمند ورود دستگاه‌ها و مودم‌هایی با قابلیت نسل پنجم اینترنت است. گوشی‌های فعلی پاسخگوی نسل جدیدی از ارتباطات نیست و در شرایط فعلی تنها چند شرکت و کمپانی خاص هستند که دستگاه‌هایشان این فناوری جدید را پشتیبانی می‌کند. با این وجود عمر نسل پنجم اینترنت در دنیا به زمانی برمی‌گردد که اتحادیه بین‌المللی مخابرات (ITU) تحت‌نظر سازمان ملل برنامه‌ای را برای توسعه تیم ارتباطات بین‌المللی موبایلی (IMT) در افق ۲۰۲۰ آغاز کرد و پس از آن، شاهد رقابت تنگاتنگی میان اپراتور‌های اینترنت و تلفن همراه در سراسر جهان برای برقراری و راه‌اندازی نسل جدید و پرسرعت اینترنت 5G در کشورهای مختلف جهان بودیم.

تحقق 5G کمک شایانی به هوشمندسازی شهری می‌کند

کیوان نقره‌کار، کارشناس فناوری اطلاعات به ارزیابی وضعیت نسل پنجم اینترنت در ایران پرداخت گفت: «همواره بر این مساله تاکید داشتم که فناوری‌های ما متناسب با آنچه در دنیا اتفاق می‌افتد، از لحاظ زیرساختی توانایی این را دارند که این خدمات را به مردم ارائه کنیم، یعنی اینکه ما از لحاظ فنی و سخت‌افزاری می‌توانیم خودمان را متناسب با اتفاقات روز دنیا جلو ببریم، اما آنچه شاید مانع توسعه بخش مخابراتی و زیرساختی کشور شود، تنها به مساله فنی برنمی‌گردد، چراکه ما همواره نگاه قانونگذارانه و سیاستگذارانه از لحاظ کاربردها، نحوه استفاده و قوانین مرتبط به این مساله داریم و این باعث کندی کار می‌شود. نکته دوم به این مساله برمی‌گردد که به هر حال کشور ما یک نگاه امنیتی هم به مقوله فناوری اطلاعات داشته است و اگر ما بخواهیم خیلی متناسب با جهان جلو برویم، باید برای چالش‌های امنیتی و مواردی از این دست هم فکر کنیم.» او در ادامه به تشریح تفاوت نسل 5G با نسل‌های گذشته پرداخت و گفت: «ورود فناوری‌های جدید مانند 5G علاوه‌بر سرعت و کیفیت می‌تواند به‌طور ناخودآگاه تاثیر شگرفی را روی روابط و خدمات ارائه شده به شهروندان داشته باشد که در بستر این تکنولوژی‌ها ما می‌توانیم موضوعاتی همچون هوشمندسازی شهری و ارائه خدمات ارزان‌تر را شاهد باشیم. همچنین این مساله در حوزه سلامت و پزشکی هم می‌تواند خدمات خوبی داشته باشد.» نقره‌کار در تشریح موانع اجرایی شدن این تکنولوژی چه در حوزه زیرساختی و چه نرم‌افزاری تاکید کرد: «اگر این فناوری در کشورهایی مانند ایران اجرایی شود، باید به این مساله توجه کرد که ما جزء تولیدکنندگان این تکنولوژی نیستیم و جزء مصرف‌کنندگان هستیم و باید بر بستر این فناوری تولیداتی داشته باشیم اما چالش‌هایی مانند تحریم هم در این مساله بی‌تاثیر نیست. راهکارهایی برای حل این مساله وجود دارد ،ازجمله اینکه ما می‌توانیم مذاکرات را در سطحی انجام دهیم که تحریم‌ها به سمت اینترنت، فناوری‌های اطلاعاتی و اطلاع‌رسانی نیاید یا تاثیرات آن کمتر شود.» این کارشناس فناوری اطلاعات در تشریح رتبه اینترنت ایران در منطقه و جهان گفت: «در ارزیابی رتبه اینترنت باید به این مساله توجه کرد که ارزیابی آن به شاخص‌های مختلفی بستگی دارد و ما در حوزه سرعت اینترنت جایگاه خوبی نداریم و بالطبع وقتی سرعت هم خوب نباشد، کیفیت و قیمت را هم شامل می‌شود اما اگر به سمت دولت الکترونیک برویم، می‌توانیم در این حوزه بهتر باشیم. نکته‌ای که باید به آن توجه کنیم این است که یک مقایسه با اتفاقات صورت‌گرفته در دنیا، شاخص‌های بین‌المللی، روند پیشرفت در دنیا داریم و یک مقایسه هم با وضعیت گذشته خودمان که برای مثال در زمینه دولت الکترونیک در مقایسه با وضعیت خودمان رشد بسیاری داشتیم اما در مقایسه با شاخص‌های جهانی و نمونه‌های بین‌المللی در این زمینه بسیار جای کار داریم.» در پایان درباره تحقق نسل پنجم اینترنت در ایران باید گفت که اگرچه از نظر فنی اقدامات خوبی صورت گرفته اما در حوزه‌های غیرفنی نیاز به اقدامات جدی در این حوزه داریم و صنعتگران خود را با باید با دستاوردهای چنین ابزارهایی آشنا کنیم.

روزنامه فرهیختگان