رفع موانع تجارت، پیش نیاز شراکت راهبردی ایران و عراق

نسیم آنلاین ؛ میلاد کیائی: اگر پای صحبت های گردشگران و تجار عراقی که این روز‌ها به ایران سفر می‌کنند بنشینید، با فضای مسائل گردشگری و تجاری و مشکلات پیش روی آن به خوبی آشنا می‌شوید.

احمد یکی از همین گردشگران است که از دغدغه‌ها و توصیه‌هایش در این رابطه برای من می‌گوید. احمد از بازارها و قیمت کالاها در ایران و به طور کلی از سفرش به ایران راضی بود، اما دو نکته بود که از آن گلایه داشت. اول اینکه از سختی‌های گرفتن ویزا می‌گفت و چند روزی که معطل شده بود. اینکه چرا نتوانسته بود از روادید فرودگاهی و امکان گرفتن ویزا در مقصد استفاده کند. نکته دیگرش این بود که از اینکه هیچ کالا یا برندی از عراق در بازار ایران وجود ندارد متعجب است، با وجود اینکه در بازار عراق کالاهای ایرانی بسیار یافت می شود. سوالی که به راحتی نمی توان جواب قانع کننده‌ای برای آن پیدا کرد.

ایران هم اکنون به عراق به عنوان یک شریک استراتژیک نگاه می‌کند و برای آنکه بتواند در خاورمیانه سیاست منطقه‌ای خود را به پیش ببرد، به عراق نیازمند است. برای آنکه این شراکت راهبردی ادامه پیدا کند، لازم است اقتصاد‌های دو کشور بیش از پیش در هم تنیده و مکمل یکدیگر شود. نظریه پردازان مکتب وابستگی متقابل در روابط بین الملل همچون رابرت کیوهین و جوزف نای، بر موضوع وابستگی متقابل اقتصادی میان کشور ها تمرکز کرده و بر نقش همگرایی اقتصادی در افزایش همکاری‌های سیاسی و امنیتی تاکید کرده اند. از این منظر هر چه دو کشور از نظر اقتصادی به هم وابسته باشند دیدگاه‌های سیاسی و امنیتی آنان نیز متاثر از ارتباطات اقتصادی، خواه نا‌خواه به هم نزدیک خواهد شد.

عدم توازن میان صادرات و وارادت ایران از عراق

در این میان یکی از مشکلات جدی که پیش روی توسعه تجارت میان ایران و عراق قرار دارد، عدم توازن میان واردات و صادرات ایران و عراق است. بر اساس آمار گمرک، صادرات ایران به عراق در سال گذشته رقمی در حدود ۷/۵ میلیارد دلار بوده در حالی که ایران در یازده ماه گذشته 75 میلیون دلار از عراق کالا وارد کرد. این عدم توازن موجب می‌شود مسئولین و فعالین اقتصادی عراقی، به افزایش تجارت میان دو کشور چندان متمایل نباشند. یک تجارت زمانی می‌تواند به صورت پایدار ادامه داشته باشد که هر دو طرف امیدوار باشند که به نحو عادلانه ای سود ببرند. برای حل این مشکل می‌توان راه حل صادرات مجدد ( Re Export ) کالا از عراق به ایران را پیشنهاد کرد.

هم اکنون امارات متحده عربی به عنوان یک واسطه منطقه‌ای، نقش صادرات مجدد کالا به ایران را بر عهده دارد. به این صورت که کالا ابتدا به امارات وارد شده و در بنادر آن تخلیه می‌شود، سپس تاجر ایرانی کالا را از امارات به ایران وارد می‌کند. انتقال این نقش از امارات به عراق، علاوه بر رفع مشکل عدم توازن تجاری میان دو کشور، نتایج بسیار مثبت امنیتی و سیاسی نیز می تواند به همراه داشته باشد. موضوعی که سرمایه گذاری گسترده و نگاه بلند مدت مسئولین ایران و عراق را می‌طلبد.

مزایای روادید فرودگاهی یا روادید در مقصد

موضوع دیگری که در ابتدای مطلب به آن اشاره شد، مشکلات صدور روادید برای اتباع عراقی است. در حال حاضر تنها دو گونه روادید برای اتباع عراقی صادر می شود که عبارتند از: روادید تجاری و روادید زیارتی. روادید زیارتی تنها سی روز اعتبار داشته و دارنده آن باید پس از اتمام سی روز به عراق بازگشته و برای ورود مجددا روادید اخذ کند. روادید تجاری نیز تنها با شرایط خاص و برای تجّاری که دارای پروانه تجاری مشخص و مجوز های لازم هستند، قابل صدور است.

بنابر‌این کسبه جزء و سایر بازرگانانی که به هر دلیلی موفق به تهیه روادید تجاری نمی‌شوند، در این رابطه دچار مشکل هستند. علاوه بر این، افرادی که برای مقاصد گردشگری یا درمانی قصد اقامت طولانی مدت در ایران را دارند نیز از اقامت طولانی بیش از سی روز محروم می‌شوند. روادید فرودگاهی نیز در حال حاضر تنها در فرودگاه هاشمی نژاد مشهد برای اتباع عراق قابل صدور است. جالب است که ایران برای همه کشور ها امکان اخذ روادید در مقصد و دریافت روادید فرودگاهی را فراهم کرده و فقط ده کشور از آن مستثنا هستند و عراق نیز یکی از این ده کشور است! این نکته با وجود حجم گسترده روابط تجاری و گردشگری میان ایران و عراق عجیب به نظر می‌رسد. دو مسئله‌ای که در بالا به آن اشاره شد، مانعی جدی برای رفت و آمد تجار عراقی ایجاد کرده و اقامت آن ها در ایران برای مدت طولانی را ناممکن ساخته است.

بدین منظور لازم است مسئولین وزارت امور خارجه و سایر نهاد‌های حاکمیتی که به امر دیپلماسی ایران در عراق مشغول هستند به مسئله توسعه روابط اقتصادی و رفع موانع تجاری نیز توجه جدی به عمل آورند. انفعال دیپلماسی اقتصادی ایران در عراق به ویژه در مقایسه با کشور هایی چون ترکیه و عربستان به شدت به چشم می خورد. اهمیت عراق برای ایران از نظر تجاری و اقتصادی دست کمی از اهمیت آن از لحاظ امنیتی ندارد. به ویژه در شرایط تحریمی فعلی که یکی از بهترین گزینه‌ها برای دور زدن تحریم‌ها استفاده از ظرفیت کشور‌های دوست و همسایه است. بنابراین لازم است در این رابطه تجدید نظر جدی به عمل آمده و چه در مسئله عدم توازن تجاری و چه مسئله صدور روادید اقدامات لازم برای حل مشکلات صورت گیرد.