چرا برگزاری جشن خانه سینما در شرایط فعلی فایده چندانی برای سینمای ایران ندارد؟
وقتی اولویتهای اصلی و فرعی عوض میشود!؛ خانه سینما در حال برگزاری جشن؛ اهالی سینما خواستار رسیدگی به مشکلات معیشتی و صنفی
در طی همه سالهایی که جشنواره فیلم فجر در این کشور برگزار شد، آنهایی که مخالف دولتی بودن این رویداد فرهنگی و هنری بودند، همیشه جشن خانه سینما را به عنوان یک رویداد خصوصی بر سر جشنواره فجر زدند
نسیم آنلاین ؛ احسان سالمی: در طی همه سالهایی که جشنواره فیلم فجر در این کشور برگزار شد، آنهایی که مخالف دولتی بودن این رویداد فرهنگی و هنری بودند، همیشه جشن خانه سینما را به عنوان یک رویداد خصوصی بر سر جشنواره فجر زدند! و آن را الگویی غیردولتی و غیرنفتی برای سینمای ایران معرفی کردند که میتواند وضعیت سینمای وابسته به نفت ایران را اصلاح کند. اما این جشن به ظاهر خصوصی در طی همه این سالها اگر بیشتر از جشنواره فیلم فجر با آن سابقه و استقبال و اهمیتش، درگیر حاشیه نشده باشد، قطعا کمتر از فجر نیز حاشیه نداشته است. یک بار دعوا میان هیات مدیره خانه سینما در روزهای منتهی به برگزاری جشن، یک بار تحریم جشن از سوی کارگردانی همچون احمدرضا درویش که از جریان سیاسی نزدیک به گردانندگان این جشن است و یک بار هم اعتراض به شیوه برگزاری غیراستاندارد جشن؛ اما به نظر میرسد اصلیترین سوال در ارتباط با جشن خانه سینما این باشد که اساسا این رویداد تا چه اندازه در معادلات سینمای ایران موثر است و کارکرد آن چیست؟
خانه سینما، خانه امید سینماگران؟!
احتمالا آنها با ادبیات مرسوم نسل قدیم در تعارفات مرسوم ما ایرانیها آشنا هستند این عبارت را شنیدهاند که وقتی کسی به دیگری تعارف میکرد که «به کلبه درویشی [خرابه] ما تشریف بیاورید»، طرف مقابل در پاسخ به این تعارف میگفت: «اختیار دارید. به دیده منت. خونه امید ماست...». عبارتی که خانه فرد تعارفکننده را «خانه امید میهمان» توصیف میکند و نشاندهنده امیدواری و احترام میهمان به خانه میزبان است. شاید آن روزی که برخی از سینماگران ایرانی تصمیم گرفتند تا با راهاندازی خانه سینما فعالیت صنفی خود را سروسامانی دهند، تصورشان از خانه سینما، همان «خانه امید سینماگران» بود. تصوری که البته به نظر میرسد در ادامه به واسطه کشمکشهای فراوانی که میان اهالی سینما در ارتباط با مدیریت و فعالیتهای این نهاد صورت گرفت، کاملا بهم ریخت. شاید اوج این تنشها را باید در دو بخش دستهبندی کرد. اول حلقه مدیریتی خانه سینما که تقریبا در اغلب دورهها وابسته به یک جریان سینمایی مشخص بوده و دیگری نیز نزاع بر اینکه خانه سینما تا چه اندازه به فعالیتهای صنفی خود به ویژه در زمینه حمایت از حقوق هنرمندان و همچنین مشکلات معیشتی هنرمندان به ویژه پیشکسوتان رسیدگی میکند. نزاعی که گروهی از سینماگران را از خانه سینما «ناامید» کرده است.
جشن یا نزاع؛ مسئله این است!
سال 1383 بود که احمدرضا درویش کارگردان فیلم سینمایی دوئل با نگارش نامهای رسما اعلام کرد که جشن خانه سینما را تحریم کرده است! جالب اینکه درست چند ماه بعد از این اتفاق هیئت مدیره خانه سینما به شکل دستهجمعی استفاده میدهند و این نهاد را با بحرانی عجیب و غریب روبرو میکنند. آنچه که در این سال رخ داد تنها یکی از حاشیههای پرشمار جشنی بود که در طی این سالها همیشه قرار بود به عنوان جشنی خصوصی مکمل جشنواره دولتی فیلم فجر شود، اما حاشیهها هیچگاه اجازه نداد این جشن آنگونه که باید و شاید جدی گرفته شود.
عدم حضور چهار نفر از اعضای هیئتمدیره خانه سینما در زمان برگزاری این جشن در سال 1397 هم یکی دیگر از اتفاقات عجیب و غریبی بود که احتمالا نمونه آن را نمیتوان در هیچجای دیگری پیدا کرد. اتفاقی که براساس اعلام رسانهها ناشی از اختلاف نظر شدید این 4 چهار عضو هیئتمدیره خانه سینما با منوچهر شاهسواری، مدیرعامل خانه سینما بود.
اشتباه برگزارکنندگان این جشن در جریان برگزاری آن در سال 1396 نیز یکی دیگر از حاشیههای عجیب این رویداد فرهنگی و هنری بود؛ زمانی که دو فیلم «نفس» و «برادرم خسرو» ابتدا به عنوان نامزدهای بخش بهترین فیلم اعلام شدند ولی اندکی بعد اعلام شد به دلیل عدم حضور این دو فیلم در میان نامزدهای بهترین کارگردانی و بهترین فیلمنامه نام آنها از بخش بهترین فیلم نیز خط خورده است! اتفاقی که همچون ماجرای قهر دسته جمعی 4 عضو هیئت مدیره، احتمالا فقط مختص جشنی همچون جشن خانه سینما باشد.
هرچند که هزینه جشن خانه سینما همچون اغلب رویدادهای فرهنگی و هنری در این کشور، هیچگاه به شکل رسمی اعلام نشد و حتی با جستجو در سایت رسمی این نهاد نیز چیزی در ارتباط با هزینههای این جشن چه در سال جاری (که جشن در برج میلاد برگزار شد) و چه در سالهای پیش پیدا نشد. اما هزینههای برخی از سالهای برگزاری این رویداد به شکل پراکنده از سوی برگزارکنندگان معمولاً ثابت این رویداد! مطرح شده است.
در جدول زیر هزینه برگزاری سه دوره این جشن در سالهای اخیر مورد بررسی قرار گرفته است و معادل تقریبی این اعداد در سال 98 با توجه به میزان تورم در طی این سالها قرار گرفته است تا مخاطبان از ارزش هزینه پرداخت شده در طی این سه سال آگاه شوند. همچنین برخی از دغدغههای اهالی سینما در این سه سال نیز که در گفتگوهای مختلف مطرح شده در جدول زیر شرح دادیم تا مشخص شود صرف هزینه سالیانه برای برگزاری جشن خانه سینما چه میزان با دغدغههای اصلی همه اقشار سینما (نه فقط سلبریتیها و بازیگران) تناسب دارد:
سال برگزاری |
رقم کلی برگزاری در آن سال |
توسط چه کسی اعلام شد؟ |
این رقم تقریباً معادل چه مقدار پول در سال 98 است؟ |
اولویتهای خانه سینما در آن سال از نظر اهالی سینما |
93 |
410 میلیون تومان |
مازیار میری، دبیر اجرایی جشن |
1 میلیارد و 400 میلیون تومان |
1.علیرضا زرین دست فیلمبردار پیشکسوت سینمای ایران به هیأت مدیره خانه سینما پیشنهاد کرد قبل از هر برنامه ای ابتدا پیشکسوتان سینما را دریابید تا از مشکلات معیشتی آنان کاسته شود. (19 اسفند 93) 2. حسین زندباف تدوین گر باسابقه سینما گفت: یکی از مشکلات عمده خانه سینما عدم ثبت صنوف تابعه آن در نهادهای نظارتی قانونی از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مجلس شورای اسلامی و یا شورای عالی انقلاب فرهنگی است و از همین رو هیأت مدیره جدید خانه سینما باید تمامی نیروی خود را برای ثبت قانونی صنوف به کار گیرد. (15 اسفند 93) |
96 |
824 میلیون تومان |
منوچهر شاهسواری، مدیرعامل خانه سینما |
2 میلیارد و 300 میلیون تومان |
1.سارا قراچه داغی رئیس هیأت مدیره انجمن صنفی طراحان فنی و مجریان صحنه گفت: رکود شدید در حوزه تولید، بیکاری، فقدان بیمه تأمین اجتماعی، مشکلات بیمه تکمیلی، بی مسکنی و... مهمترین مشکل امروزه تعداد کثیری از اهالی سینما است اما متأسفانه هیچ یک از مسئولان سینمای کشور به خصوص مسئولان خانه سینما که موظف هستند به امور صنفی سینماگران رسیدگی کنند تدبیری برای برون رفت از این شرایط بحرانی ندارند. (19 شهریور 96) 2. اصغر آبگون صدابردار سینما در رابطه با انتظارات خود از مدیران سینمای کشور و مسئولان خانه سینما در قبال سینماگران گفت: متأسفانه زندگی بخش اعظمی از اهالی سینمای کشور متلاشی شده و آن ها حتی نان شب شان را نمی توانند تأمین کنند. (13 شهریور 96) |
97 |
500 میلیون تومان |
همایون اسعدیان، رییس هیات مدیره خانه سینما |
630 میلیون تومان |
1.حسن زاهدی صدابردار پیشکسوت سینمای ایران نیز در این باره اظهار داشت: خانه سینما باید برای یکایک اهالی سینمای کشور «امنیت شغلی» فراهم کند، ما امروزه بزرگترین و مهمترین نیازمان تأمین امنیت شغلی است. (25 اردیبهشت 97) 2. محسن محسنی نسب عضو کانون کارگردانان در رابطه با عملکرد غیرصنفی خانه سینما گفت: متأسفانه هرچه ما تلاش کردیم به دلایل متعدد نتیجه معکوس دیدیم به نحوی که خانه سینما و کانون کارگردانان از مسیر خود به شدت منحرف شده اند و به بیراهه ای می روند که در نهایت معلوم نیست به کجا ختم خواهد شد! (5 خرداد 97) |
جشن خانه سینما، یک بازی ناجوانمردانه!
آنچه که در جدول بالا خواندید تنها بخشی از اعتراضات اهالی سینما به روند مدیریتی جشن خانه سینما بود؛ اعتراضاتی که نشان میدهد دغدغه «واقعی» اهالی سینما چیزی غیر از برگزاری یک جشن سالیانه است و به نظر نمیرسد برگزاری جشن حتی با هزینهای اندک بتواند پاسخی مناسب برای این درخواستها باشد. جشنی کم اثر که تقریبا فایده و مزیت خاصی برای سینمای ایران ندارد؛ آنچنان که اغلب جشنواره ها یا جشنهای سینمایی مهم در جهان با اعطای جوایز خود به یک هنرمند، برای او اعتبار ایجاد میکنند؛ حتی جوایز جشنواره ملی فیلم فجر نیز برای آینده حرفهای برگزیدگان این جشنواره اثرگذار است و در چند سال اخیر فروش آثار برگزیده جشنواره فجر در گیشه سینماها نیز بالاتر رفته است؛ اما اثر جایزه جشن خانه سینما برآینده شغلی یک فیلمساز یا بازیگر یا دیگران رشتههای فعال در سینما چیست؟ آیا کسی میتواند در ارتباط با این سوال، جوابی مناسب پیدا کند؟
جالب اینکه جشن خانه سینما که قرار بوده تا با الگوگرفتن از جشن اسکار با شیوه آکادمی داوری شود، حتی در رعایت کردن این مسئله حرفهای نیز موفق نبوده است؛ آنچنان که فرزاد موتمن کارگردان با سابقه سینمای ایران، درباره نحوه انتخاب برگزیدگان جشن خانه سینما در سال جاری در صفحه شخصیاش نوشت: «مشکل اصلی جشن خانه سینما، نحوه فیلم دیدن و رأی دادن اعضای آکادمی است که من هـم یکی از آنهـا هـستم. هـمه فیلمهـا توسط همه اعضا مشاهـده نمیشوند. فیلمهـایی که در جشنواره فجر جایزه گرفتهاند یا اکران موفقی داشتهاند، بیشترین توجه را جلب میکنند و حین نمایش باقی فیلمهـا، سالن بسیار خلوت است، مواردی پیش میآید که فیلمی برخلاف انتظار در یکی دو رشته کاندید میشود و آنگاه در مرحله دوم، تعداد بیشتری از اعضای آکادمی آن را میبینند و احساس میکنند که این فیلم میتوانست در رشته هـای بیشتری کاندید شود، در واقع سایه فجر و گیشه از هـمان ابتدا بر تصمیمگیریهـا سنگینی میکند، اما مسئله به این ختم نمیشود. تعداد اعضا، بسیار زیاد است و این به این معنی است که آرای هـر فرد، چندان تصمیم گیرنده و پررنگ نیست، به هـمین دلیل اغلب شاهـدیم که بسیاری از اعضا واقعاً رأی نمیدهـند. برخی از اعضای صنوف، لیستی را از یک سرگروه میگیرند و کپی میکنند. هـرطور که به این شرایط نگاه میکنی چندان «بازی جوانمردانه»ای به نظر نمیرسد...»