پویا بدون تبلیغات شدنی است اگر بخواهند!

نسیم آنلاین ؛ محیا شاهد: تصویر کودکی میخکوب در برابر تصایر رنگارنگ و جذاب آگهی های بازرگانی، مطمئنا در ذهن همه ما نقش بسته است، کودکی که حین بازی ناگهان به سمت تلویزیون بر می گردد و به هم خوانی با محتوای آهنگین تبلیغات بازرگانی می پردازد.

مدتی است پویش «پویا بدون تبلیغات» در فضای مجازی توسط مخاطبین این شبکه به راه افتاده است. پخش تبلیغات برای کسب درآمد از شبکه های تلویزیونی امر رایجی است چرا که هم رسانه راهی برای به نمایش گذاشتن و معرفی محصولات جدید است و هم درآمدی که از این راه عاید رسانه می شود برای پیشبرد برنامه سازی صدا و سیما لازم و ضروری است.

آیا پخش تبلیغات از شبکه پویا و نهال که مختص کودکان است نیز لازم است؟ بارها این مسئله با عناوینی نظیر بررسی تبلیغات تجاری ضمنی توسط کارشناسان به چالش کشیده شده است[۱].

زمانی برنامه های کودک به طور مشخص اسپانسر داشتند و نه تنها بین برنامه ها، که در طول برنامه نیز تبلیغ محصولی خاص مانند یک برندماکارونی، بسیار پر رنگ و اغراق آمیز مطرح می شد. خوشبختانه دیگر شاهد چنین تبلیغاتی نیستیم اما حجم گسترده تبلیغات این شبکه اعتراض والدین را به‌همراه داشته است.

رییس شبکه کودک در مصاحبه ای با خبرگزاری تسنیم با تایید چنین دغدغه ای گفته است: «در آگهی‌های بازرگانی چند مشکل وجود دارد خصوصاً در رده خردسال چون خردسالان قدرت تمایز میان برنامه‌های تلویزیونی و آگهی بازرگانی را ندارند و به همه این‌ها یک میزان اعتبار می‌دهند متوجه نمی‌شوند علامت زرد رنگ آگهی و حذف لوگوی شبکه چه معنی دارد که به آن اعتماد نکنند و پشتوانه کارشناسی وجود ندارد. لذا خردسالان نسبت به آگهی‌های بازرگانی بیشترین آسیب‌پذیری را دارند.»

آسیب پذیری کودکان نسبت به آگهی های بازرگانی غیر قابل انکار است. بررسی ها نشان می دهد، هر کودک در هر ساعت تماشای تلویزیون در معرض 20 تا 30 اگهی قرار دارد. اگر متوسط زمان تماشای تلویزیون برای کودکان 4 تا 5 ساعت در شبانه روز باشد، هر کودک در هر شبانه روز حدود 130، در هر هفته بیش از 900 و در هرسال 45000 آگهی بازرگانی تماشا می کند.

بی شک برای کودکی که دارای قدرت تمییز نیست، مشاهده تبلیغ محصولی با رنگ و لعاب مرسوم در آگهی های تبلیغاتی منجر به نیاز سازی و ایجاد دغدغه ای غیر واقعی برای تهیه آن محصول می شود. این مسئله می‌تواند منجر به کشمکش و تعارض با والدین برای خرید آن و در ادامه سردرگمی والدینی شود که یا خرید این محصول را مناسب کودک خود نمی دانند و یا توان مالی خرید آن را ندارند.

روانشناسان کودک معتقدند ایجاد احساس ناکامی از در اختیار نداشتن محصولات معرفی شده در آگهی های تبلیغاتی برای کودکان منجر به تغییر روحیه و پرخاشگری خواهد شد.

به نظر می رسد با توجه به این مسائل باید از دست اندرکاران اداره کل بازرگانی صدا و سیما پرسید که آیا به راستی کودکان مخاطب تبلیغات بازرگانی هستند؟ کودکانی که نه قدرت تمییز دارند و نه قدرت خرید!

آیا پخش تصاویر مهیجی که در لا به لای برنامه های کودک به تبلیغ تبلت، کفش، شهربازی، فرش، لپ لپ و دیگر مواد غذایی می پردازد به نوعی سوء استفاده از کودکان به شمار نمی رود؟ تا آن ها با ایجاد فشار بر خانواده خود بدون آن که درکی از نیاز خود و قدرت خرید خانواده داشته باشند، به تهیه این محصولات بپردازند؟

جالب است که پخش تبلیغات در شبکه کودک حتی با مجموعه ضوابط تولید آگهی های رادیویی و تلویزیونی که برای سازندگان آگهی ها معین شده است در تناقض است. این دستور العمل شامل ۸۱ بند است که چند اصل پایانی آن به طور بخصوص مربوط به کودکان است که بررسی چند اصل آن خالی از لطف نیست.

در این دستور العمل آمده است: «آگهی‌ها باید از نظر اجراء و سبک به نحوی ساخته شوند که بینندگان و شنوندگان به سادگی آنها را از برنامه های تلویزیونی و رادیویی تمیز دهند»؛

تنها استفاده از این اصل و اشاره به دغدغه رییس شبکه کودک که «خردسالان نمی توانند برنامه های کودک را از تبلیغات تلویزیونی تمییز دهند» به راحتی می تواند پخش تبلیغات را حداقل برای گروه سنی خردسال متوقف کند!

در ماده پانزدهم آمده است: «در آگهی‌ها نباید با استفاده از تمهیدات فنی و یا بکارگیری تصاویر با زمان های کوتاه و یا شیوه های دیگر ضمیر ناخودآگاه مخاطب تحت تاثیر قرار گیرد و پیام مورد نظر بدون دادن آگاهی لازم به بینندگان منتقل شود و اذهان آنان را تحت تاثیر قرار دهد»؛

و مطمئنا بر هیچ کس پوشیده نیست که هنگامی که کودک به عنوان مخاطب تبلیغات تلویزیونی در نظر گرفته می شود تنها روی ضمیر ناخودآگاه او حساب شده است، چرا که کودک فاقد قوه تمییز لازم برای مقایسه بین محصولی که اکنون به او معرفی می شود با محصولات مشابه در بازار است.

جالب ترین تناقض مربوط به ماده شست و نهم است چرا که در آن آمده است: «هنگام پخش برنامه های ویژه کودکان پخش آگهی های مربوط به مواد غذایی، کبریت، محصولاتی با خواص دارویی و حاوی ویتامین، غذاهای کمکی کودکان، وسایل و اسباب لاغری و شیوه های درمانی آگهی فیلم‌ها با صحنه های وحشتناک و خطرناک و خطرآفرین ممنوع می باشد»، که متاسفانه ما شاهد آگهی های زیادی با محتوای معرفی مواد غدایی در شبکه کودک هستیم.

کارشناسان حوزه کودک، والدین و حتی رییس شبکه کودک، متقاضی حذف تبلیغات برای کودکان هستند اما به بهانه تامین بودجه سازمان صدا و سیما از محل نمایش تبلیغات، این تقاضا رد می شود اما آیا سیما قبل از این از سود میلیاردی ای که برنامه نود برای او به ارمغان می آورد، چشم نپوشیده است؟

[1] - میزگرد بررسی تأثیر تبلیغات تجاری ضمنی در برنامه های کودک در تاریخ ۱۳۹۲/۳/۱۵ در سالن کنفرانس اتحادیه رادیو و تلویزیونهای اسلامی باحضور برنامه سازان، تهیه کنندگان، صاحب نظران ومتخصصان عضو انجمن دین رسانه و کودک شد.