«گام سوم» ایران چه می‌تواند باشد؟

سیدمحمود رضا آقامیری، جانشین شهید مسعود علی‌محمدی در شورای بین‌المللی سزامی، با اشاره به گام‌های ایران در مسیر کاهش تعهدات برجامی در توضیح مختصات سومین گام ایران در این مسیر گفت: «همه‌چیز باید ناظر به بازگشت به شرایط قبل از برجام باشد.» وی افزود: «برای اینکه بخواهیم شرایط بازگشت به قبل از برجام را شروع کنیم باید ببینیم در آن زمان در چه مرحله‌ای بودیم، چه می‌کردیم و الان چه مواردی را محدود کرده‌ایم.» آقامیری ادامه داد: «یکی از شاخصه‌ها دراین‌باره بحث غنی‌سازی بود که با سانتریفیوژها و تعداد آنها ارتباطی مستقیم داشت. مضاف بر آن رآکتور اراک و شرایط آن حائز اهمیت بود؛ رآکتوری که البته امروز دچار مشکل شده. موضوع دیگر نیز ذخیره‌سازی کیک زرد بود که ما حجم قابل‌توجهی از آن را می‌توانستیم داشته باشیم.» این دانشمند هسته‌ای در توضیح مختصات گام سوم ایران در مسیر کاهش تعهدات هسته‌ای با بیان آنکه در مرحله بعدی باید افزایش حجم غنی‌سازی و میزان انباشت آن در دستورکار قرار گیرد، گفت: «ما غنی‌سازی را تا 3.67 درصد انجام می‌دادیم و تا 5.1 نیز هنوز low enrichment (غنی‌سازی سطح پایین) محسوب می‌شود.» وی طراحی مجدد و بازیافتی رآکتور اراک را اقدام ضروری دیگری خواند که در گام سوم باید عملیاتی شود و ادامه داد: «افزایش سطح غنی‌سازی به 20 درصد باید در امتداد استراتژی کاهش پلکانی تعهدات قرار گیرد؛ چراکه بازگشت به غنی‌سازی20 درصد به‌منزله بازگشت صددرصدی به شرایط قبل از برجام خواهد بود و ایران هم اصرار ندارد اینها را در یک بازه زمانی کوتاه انجام دهد.» آقامیری در توضیح سایر گزینه‌های پیش‌روی ایران برای کاهش تعهدات خود در گام‌های بعدی خاطرنشان کرد: «مهم‌ترین کاری که می‌توان انجام داد، افزایش سانتریفیوژهاست. سانتریفیوژهای عملیاتی ما IR1 ها بود که با برجام بخشی از آنها به انبار رفت و بخشی هم از دور خارج شد؛ لذا یکی از اولویت‌های اساسی در این زمینه، گسترش سانتریفیوژهای نسل جدید است که هم «آر‌اند دی» (R&D) آنها را شروع کنیم و هم زنجیره کم آنها را داشته باشیم.» عضو هیات‌علمی دانشکده مهندسی هسته‌ای دانشگاه شهیدبهشتی با تاکید بر آنکه چنین اقدامی برجام را به‌هم نمی‌ریزد، تصریح کرد: «افزایش تعداد سانتریفیوژهای عملیاتی‌ما نقض برجام خواهد بود چون برجام در این زمینه محدودیت 5000 سانتریفیوژ را تعیین کرده ولی تحقیق و توسعه را می‌توان انجام داد.» وی افزود: «به این فهرست باید مطالعات رآکتور 2 و 3 و نیز تولید کیک زرد را هم اضافه کرد که همگی زیر سقف برجام هستند.» این کارشناس مسائل هسته‌ای همچنین با اشاره به سانتریفیوژهای نسل جدید خاطرنشان کرد: «ما فقط در بحث IR8 محدودیت داریم که در برجام آمده بعد از هشت‌سال می‌توانیم یک زنجیره از نسل IR8 را مورد تست قرار دهیم. با این حال باید تحقیق و توسعه در سانتریفیوژ‌های نسل‌های دیگر در دستورکار باشد و مثلا شبیه‌سازی سایر نسل‌ها انجام شود تا اگر لازم بود به‌سرعت بتوانیم اقدام به گسترش سانتریفیوژها و صنعتی‌کردن آنها بکنیم.به علاوه آن باید سانتریفیوژهای عملیاتی نسل اول برای غنی سازی حفظ شده و گسترش یابند.» وی در توضیح استدلال خود برای متوقف ماندن بر تحقیق و توسعه سانتریفیوژهای سایر نسل‌ها و خودداری از عملیاتی‌کردن آنها در مقطع کنونی گفت: «استراتژی ایران فعلا پیشروی گام‌به‌گام است، لذا ما فعلا باید درصد غنی‌سازی را تا حد مجاز low enrichment (غنی‌سازی سطح پایین) افزایش دهیم اما حجم آن را بالا ببریم.» آقامیری خاطرنشان کرد: «این البته در حالی است که باید در کنار آن مطالعات بازیابی رآکتور اراک آغاز و در مرحله بعد رآکتور‌های 2 و 3 عملیاتی شوند و مضاف بر اینها سانتریفیوژهای نسل بالاتر و گسترش آنها مورد مطالعه قرار گیرند.» رئیس واحد تهران مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به لزوم آماده‌شدن کشور برای رفتن به سمت شرایط قبل از برجام تصریح کرد: «گام سوم باید دربرگیرنده بخشی از موارد یادشده باشد نه همه آنها؛ چراکه این گام احتمالا نمی‌تواند گام آخر تلقی شود.» وی در توضیح استدلال خود برای این موضوع گفت: «گام آخر از ما زمان می‌گیرد. به بیان دقیق‌تر، برای اینکه ما به شرایط قبل از برجام برسیم، باید زمانی را برای این کار بگذاریم و نمی‌توانیم بگوییم در یک دوره 60 روزه به قبل از برجام می‌رسیم.» آقامیری با اشاره به دیگر حوزه‌هایی که ایران می‌تواند با اتکا بر آنها برای اروپا خط و نشان بکشد، گفت: «در این مسیر ادامه بازرسی‌ها به‌طور طبیعی معلق خواهد شد و ما می‌توانیم ادامه همکاری داوطلبانه در پروتکل الحاقی را متوقف کنیم و تا حد ان‌پی‌تی اجازه دهیم آژانس بیاید سرکشی کند و برود؛ نه بیشتر از آن.» این استاد دانشکده مهندسی هسته‌ای دانشگاه شهیدبهشتی خاطرنشان کرد: «این گام‌ها احتمالا در مراحل بعد مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت، چون ایران تا به حال با آژانس همکاری خوبی داشته و راستی‌آزمایی‌های صورت‌گرفته نیز تایید کرده برنامه هسته‌ای تهران هیچ‌گونه انحرافی ندارد و این موضوع در گزارش‌های آمانو به کرات مورد اشاره قرار گرفته است.» وی اضافه کرد: «همکاری ایران با آژانس مستقل از همکاری‌اش با کشورهای 1+5 است و به همین خاطر تهران ارتباط‌ خود با آژانس و 1+5 را قدری متفاوت می‌بیند. ما به همکاری با آژانس ادامه می‌دهیم و تنها چیزی که مرتبط با 1+5 است مساله پروتکل الحاقی است که ایران آن را داوطلبانه اجرا می‌کند؛ همکاری‌ای که شاید بتوان در صورت لزوم آن را نیز متوقف کرد.»

روزنامه فرهیختگان