گفتگو با خسرو معتضد| آیا سهم ایران از دریای خزر پیش از انقلاب ۵۰ درصد بود؟

کدخبر: 2248106

خسرو معتضد مورخ تاریخ انقلاب در گفتگو با تسنیم به ادعای سهم ۵۰درصدی ایران از خزر در پیش از انقلاب پاسخ داد.

به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری تسنیم، پس از 21 سال بحث و گفت وگو درباره تعیین رژیم حقوقی دریای خزر، امروز سران 5 کشور حاشیه این دریا کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر را بدون مباحث تحدید، حدود بستر و زیربستر و تعیین خطوط مرزی در آکتائوی قزاقستان تعیین کردند.

  • بیشتر بخوانید
  1. بیانیه مشترک کشورهای ساحلی خزر؛ معاهده بین المللی بنیادین توسط سران پنج کشور امضا شد
  2. روحانی: امنیت و ثبات از دستاوردهای کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر است

محمود صادقی عضو فراکسیون امید و استاد حقوق دانشگاه تهران در توئیتی مدعی شد که "سهم ایران از دریای خزر از 50درصد به 11 درصد رسیده است." ادعایی که با واکنش برخی حقوق دانان مواجه شد چراکه به گفته کارشناسان سهم ایران و شوروی از خزر حالت "مشاع" داشته است.

در همین زمینه به سراغ خسرو متعضد کارشناس تاریخ معاصر رفتیم تا درباره وضعیت خزر پیش از انقلاب اسلامی توضیح دهد.

خسرو معتضد مورخ تاریخ معاصر ایران در گفتگو با خبرنگار سیاسی خبرگزاری تسنیم، در پاسخ به این پرسش که آیا سهم ایران از خزر پیش از انقلاب 50درصد بوده یا خیر، گفت: به دریای خزر یا کاسپین در گذشته های دور دریای "فراخ کرت" می گفتند چون 420 هزار کیلومتر مربع و بزرگتر از کشور ژاپن است و اطرافش هم خالی از سکنه بوده و بعدها قبایلی جمع شدند. در دوره پطر کبیر(تزار روسیه) و اوایل قرن هجدهم، وی دستور پیشروی به طرف جنوب کاسپین می دهد و تا داغستان می آید اما بر اثر بیماری برمی گردد و نیروهای روسیه برای اولین بار در اینجا قدرت نمایی می کنند چون روسیه می خواست از دریای بالتیک تا دریای خزر جزو روسیه باشد.

** طبق قرارداد گلستان ایران قدرتش بر خزر را از دست داد

وی ادامه داد: در زمان کاترین کبیر پیشروی دوباره شروع می شود و در زمان الکساندر اول ما 17 ایالت قفقاز را از دست می دهیم و به موجب قرارداد گلستان هرگونه قدرتی را بر خزر از دست داده و دولت ایران اجازه کشتی رانی و کشتی رانی جنگی ندارد و کارهایی که نادرشاه برای کشتی سازی کرده بود روس ها از بین برده بودند. بنابراین این دریا متاسفانه از دوره ترکمنچای مانند گلستان یک دریای روسی شد کما اینکه روس ها "آشوراده" را هم گرفتند. جزیره ای که در ساحل میانکاله مدت 70 سال در اختیار دولت روسیه تزاری بود و آنجا پایگاه نظامی زدند و ده ها کتاب در این باره نوشته شده است و ما اختیاری در این دوره نداشتیم.

این دریا متاسفانه از دوره ترکمنچای مانند گلستان یک دریای روسی شد کما اینکه روس ها "آشوراده" را هم گرفتند. جزیره ای که در ساحل میانکاله مدت 70 سال در اختیار دولت روسیه تزاری بود و آنجا پایگاه نظامی زدند و ده ها کتاب در این باره نوشته شده است و ما اختیاری در این دوره نداشتیم.

معتضد با بیان اینکه با انقلاب اکتبر روسیه، لنین رهبر شوروی از امتیازات گذشته صرف نظر می کند، اظهار داشت: لنین گفته بود حاضریم با ایران روابط دوستانه داشته باشیم و قرارداد فوریه 1921 امضا می شود. دریای خزر یک حالت دوستانه پیدا می کند و ایرانی ها می توانستند از این دریا استفاده کرده و ماهی گیری کنند.

** در سال 1319 دریای خزر حالت مشاع پیدا کرد

این کارشناس برجسته تاریخ در ادامه گفت: اما اینکه می گویند این دریا 50-50 بود! باید بگویم در 1319 اختلافی بین ایران و شوروی بر سر خزر پیش آمد و آلمان وساطت کرد. آلمان نازی متحد دولت اتحاد جماهیر شوروی بود و در نشستی طرحی تهیه شد و خزر مشاع شد. مشاع مثل این است که شما در پارکینگ منزل خودت می توانی ماشین بگذاری اما حق نداری در پارکینگ اتاق و استراحتگاه بسازی. دریای خزر با مذاکرات دوستانه 1319 و قرارداد بازرگانی ایران و روسیه مشاعی بود.

** در زمان شاه ناوگان شوروی جلوی کشتی های ایران در خزر را می گرفت

وی افزود: با این حال اینطور بود که وقتی از محدوده 700 کیلومتر طول بین خلیج حسینقلی در شرق تا شهر آستانه جلوتر می رفتی، ناوگان شوروی جلوی شما را می گرفت و حتی زمان محمدرضا شاه پهلوی که در اواخرش روابط ایران و شوروی خوب شده بود، وقتی کشتی ایرانی می خواست به سمت ولگا برود، در یکی از بنادر شوروی پیاده می شدند و افسر نیروی دریای شوروی سوار می شد و بعد اجازه می دادند حرکت کند.

معتضد با بیان اینکه ادعای "دریای نصف-نصف" بهیچ وجه مورد قبول نیست، اظهار داشت: آن زمان یک کشور به نام ایران بود و یک کشور به نام شوروی و دریا اصطلاحاً "سرزمینی" بود. اکنون با ایجاد کشورهای آذربایجان، قزاقستان که طویل ترین ساحل را دارد و روسیه و ترکمنستان، این دریا فقط بین دو کشور نیست و کشورهای دیگری هم آمدند و نمی شود گفت ما خیانت کردیم. طبق قراردادهای بین المللی دوازده مایل حق هر کشوری است و بعد از آن یک محوطه مشترک است و در آن می توانند ماهیگیری کنند.

** خواهش های وزیر خارجه ایران به ژنرال روس و پاسخ وی

این مورخ تاریخ معاصر ایران خاطرنشان کرد: در زمان محمدرضاشاه هم دریا "نصف-نصف" نبود. ما وقتی در جنگ های قفقاز شکست خوردیم در همان عهدنامه گلستان بادکوبه و لنکران را از دست دادیم. در کتاب تاریخ سیاسی قاجاریه که دکتر ابراهیم تیموری نوشته، خواهش های "میرزا ابراهیم معتمدالدوله نشاط" وزیر خارجه ایران را به ژنرال روسی آورده که می گوید "تو را خدا تعدادی از ایالت هایی که از ما گرفتید برگردانید " ژنرال روسی می گوید "جایی که سرباز روس می گیرد برنمی گرداند." اینکه بگوییم دولت ایران اکنون مرتکب خطا شده است، ضمن انتقادات زیادی که به سیاست خارجه دولت دارم و سیاست خارجه اش را نمی پسندم چنین چیزی نیست و واقعیات نشان می دهد در زمان محمدرضا شاه پهلوی و در زمان رضاشاه و دوره های مختلف ایران به یک نوع "حفظ وضع موجود" تن داده بود.

در کتاب تاریخ سیاسی قاجاریه که دکتر ابراهیم تیموری نوشته، خواهش های "میرزا ابراهیم معتمدالدوله نشاط" وزیر خارجه ایران را به ژنرال روسی آورده که می گوید"تو را خدا تعدادی از ایالت هایی که از ما گرفتید برگردانید" ژنرال روسی می گوید "جایی که سرباز روس می گیرد برنمی گرداند."

وی افزود: الان به خیابان بروید و از مردم بپرسید قفقاز(مناطق جداشده در ترکمنچای و گلستان) چه زمانی به ایران برمی گردد؟ اکثریت می گویند قرار بوده بعد از 100 سال این ممالک به ایران برگردد. کجا ما این مناطق را اجاره دادیم که برگردانند؟ به زور از ما گرفتند و 500 هزارنفر ایرانی در جریان جنگ های قفقاز بین ایران و روسیه کشتند. بنابراین این حرف ها یک مقدار هوچی گری است.

معتضد تصریح کرد: مثل مدیترانه که دور تا دورش کشورهای مختلف هستند، خزر هم اکنون کشورهای مختلف اند. در سال 1319 که گفتند دریا مشاع است چون نه ما کشتی رانی، نه نیروی دریای و نه توان استخراج نفت داشتیم و یک تعارفی به ما کردند که دریا مشاع باشد.

منبع: تسنیم

مسئولیت صحت اخبار ارائه شده به عهده منبع خبر بوده و این رسانه صرفاً رسالت اطلاع‌رسانی خود را در این رابطه انجام می‌دهد.

ارسال نظر: