احکام شرعی؛

پاسخ به سوالات شرعی درباره احكام محيط زيست/ شكار حيوانات چه حكمی دارد؟

کدخبر: 2183043

احکام شرعی مرتبط با طبیعت را مطابق با فتاوای حضرت‌ آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای، در این مطلب بخوانید.

به گزارش خبرنگار حوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ نگاه اسلام به طبیعت و محیط -اعم از جاندار و بی جان - عاطفی، اخلاقی، معنوی و هدایت گرانه است و برخورداری از مواهب طبیعی نیز بر پایه ی اصولی متین، عادلانه، حکیمانه، متوازن و سازنده استوار گردیده است.

حجت الاسلام والمسلمین فلاح زاده -عضو دفتر استفتائات حضرت آیت الله العظمی خامنه ای و رئیس مرکز موضوع شناسی احکام فقهی- به پرتکرارترین سؤالات مطابق با فتاوای حضرت آیت الله العظمی خامنه ای پاسخ داده اند که متن پاسخ ها، به شرح زیر منتشر می شود.

شکستن شاخه درختان چه حکمی دارد؟

بی جهت نباید شاخه ی درختان را شکست. اگر این درخت متعلق به مردم یا مثلاً اموال بیت المال است، این کار حرام است. اگر هم باغ شخصی ما است، گاهی اوقات شکستن یک شاخه ی درخت، اسراف یا ازبین بردن بی جهت اموال است.

اما یک وقت است که شما درخت را هرس می کنید که آن هم کار اهل فن است؛ برای اینکه درخت میوه ی بیشتری دهد، این اشکال ندارد.

آیا کندن شاخه ای کوچک از درخت یا گیاهی که در پارک یا فضای عمومی وجود دارد برای کاشتن در منزل یا جای دیگر اشکال شرعی دارد؟

بله؛ اگر منع قانونی دارد اشکال دارد؛ اگر هم نمی دانید که منع قانونی دارد یا خیر، باز هم نمی توانید ببرید و در جای دیگری قلمه بزنید. اما اگر منع قانونی نداشته باشد اشکالی ندارد. البته معمولاً این کارها اجازه می خواهد.

راه رفتن بر روی چمن های خیابان ها و ادارات که برای آنها هزینه می شود با توجه به اینکه پس از مدتی که بر روی آنها راه رفته شود، از بین می روند و فضای سبز چهره ی زشتی پیدا می کند چه حکمی دارد؟

به طورکلی آسیب زدن و از بین بردن زمین کاشته شده، حالا چه محصولات گیاهی خوردنی در آن باشد، چه گیاهان زینتی، چه آن گیاهان کم باشد یا زیاد، چه در ملک شخصی دیگران باشد یا متعلق به املاک عمومی باشد مثل فضای سبز وسط خیابان ها یا بوستان ها حرام است.

حالا ممکن است برخی بگویند چرا حفاظی برای این فضا نگذاشته اند؟ خب نگذاشته باشند؛ برای آنها که واجب نیست حفاظ بگذارند. ما باید بدانیم که ضرر رساندن به اموال دیگران جایز نیست.

تکلیف ما درباره آداب چمن گره زدن در روز طبیعت چیست؟

اصل این مسئله مبنایی ندارد و از نظر دینی هم تأیید نشده است و اثر و فایده ای هم برای آن نيتی که افراد چمن را گره می زنند، ندارد.

علاوه بر این اگر چمن متعلق به فضاهای عمومی باشد گاهی اصلاً این کار جایز نیست که وارد بشوید و اگر زمین کاشته شده ی مردم هست، نباید وارد آن بشوید و اگر صاحب زمین راضی نباشد، مرتکب حرام شده اید. خسارتی هم اگر وارد بشود باید جبران کنید.

اگر کسی را از ریختن زباله در فضای عمومی و لطمه زدن به محیط زیست نهی کنیم، مصداق نهی از منکر پیدا می کند؟

اگر ما معنای منکر را بدانیم، می فهمیم که آیا این کار نهی از منکر هست یا خیر؛ منکر از نظر فقهی هر کار ناپسندی است؛ حالا ممکن است مکروه باشد یا حرام. نهی دیگران از حرام واجب است و نهی از کار مکروه مستحب است. بنابراین اگر نگوییم که ریختن زباله در این مکان ها حرام هست - که در بعضی از موارد واقعاً ریختن زباله و لطمه زدن به محیط زیست حرام هست - نهی کردن دیگران از این کار هم مصداق نهی از منکر مستحب یا واجب است. ما باید جلوگیری کنیم از لطمه زدن به محیط زیست.

آیا ریختن پوست میوه و زباله های تجزیه شدنی در کوه و دشت و طبیعت اشکال شرعی دارد؟

اگر این کار لطمه به اراضی، به طبیعت، به محیط زیست یا به سلامت مردم بزند حرام است. امروز گاهی یک کار اشتباه ضررش به کل جامعه ی اسلامی وارد می شود. بعضی از رفتارهای ما دیگر عمل شخصی محسوب نمی شود؛ ما می خواهیم یک کشوری را به گونه ای بسازیم که برای دیگران الگو باشد، بنابراین یک سری رفتارهای ما لطمه های عمومی مهمی دارد. حالا ممکن است زباله ی کوچکی باشد که از نظر حکم شرعی هم نمی توانیم بگوییم که حرام است؛ اما همان ها هم باز مراعاتش خوب است و پرهیز از این کارها پسندیده است.

ریختن زباله در خیابان ها، کنار جاده ها و ساحل رودخانه ها یکی از معضلات زیست محیطی شده است؛ از نظر شرعی این کارها چه حکمی دارد؟

این کارها محیط زیست را خراب و چهره ی یک کشور اسلامی را مخدوش می کند. دیگران وقتی می آیند و این وضعیت را می بینند می گویند که این فرهنگ مسلمانان است در حالی که فرهنگ اسلام، فرهنگ تمیزی، پاکیزگی و نظافت است.

ثانیاً در برخی موارد این کار ما فارغ از اینکه چهره کشور ما را زشت می کند، به محیط زیست ضربه می زند؛ افراد باید از این کارها که در بسیاری از موارد حرام هم هست پرهیز کنند.

ثالثاً این کارها هزینه ی بسیار زیادی را به کشور تحمیل می کند. جمع آوری این زباله ها بار مالی زیادی برای بیت المال دارد.

نکته ی دیگری که باید مورد توجه باشد این است که به جای آوردن شکر نعمت های الهی به استفاده ی درست از آنها است. استفاده ی نادرست کردن از نعمات، کفران آنها و خراب کردن آنها محسوب می شود. خداوند یک طبیعت زیبا، سواحلی لذت بخش و هوایی مطبوع به ما بخشیده است. چرا باید برخی این نعمات را با آلودگی های گوناگون کفران کنند؟

نکته ی بعدی هم آن است که بسیاری از این زباله ها قابل استفاده ی مجدد است و این گونه دور انداختن آنها خودش یک نحوه ی دیگر کفران نعمت است. به هرحال این مواد را می شود بازیافت نمود. خوب است که افراد این زباله ها را به صورت جداگانه کنار بگذارند تا بازیافت شود.

شکار حیوانات چه حکمی دارد؟

اگر شکار از نظر قانون ممنوع بود، یعنی اگر منطقه ای به عنوان یکی از مناطق «شکار ممنوع» اعلام شده باشد، شکار در آن منطقه جایز نیست. یا اینکه اگر مسئولان شکار نوع خاصی از حیوانات را غیرقانونی اعلام کرده باشند، شکار آن حیوان جایز نیست. غیر از اینها شکار یک عمل مباح است و اگر کسی برای گذران زندگی مثلاً برای تأمین خوراک خودش حیوانی را که از نظر قانونی ممنوع نبود شکار کرد، اشکالی ندارد.

آزار و اذیت حیوانات به قصد تفریح یا شکار چه حکمی دارد؟

آزار رساندن به حیواناتی که آزار نمی رسانند جایز نیست. لذا اگر حیوان آزاردهنده نیست، برای تفریح و شکار نباید او را اذیت کرد؛ حالا اگر کسی حیوانات حلال گوشت که شکار آنها ممنوع نیست را شکار کرد و گوشتش را استفاده نمود اشکالی ندارد.

زمانی که ما علف های هرز را جمع آوری می کنیم آنها را می سوزانیم و نمی دانیم موجودات زنده ای مانند حشرات بین آنها هستند یا خیر؛ آیا این کار اشکال دارد؟

نه، اشکالی ندارد؛ لازم نیست که شما همه ی علف ها را بگردید و ببینید که وسط آنها حشره ای هست یا خیر. یک وقت هست که در بین علف های هرز یک حشره ای می بینیم یا احتمال قوی می دهیم که یک جانور یا حیوان بی آزاری رفته میان این علف ها، خب در این صورت سوزاندن درست نیست.

آیا استفاده از خودروهایی که آلایندگی بیش از حد مجاز دارند، اشکال دارد؟

بله؛ به طورکلی آلوده کردن این هوای صافی که خداوند برای تنفس افراد، گیاهان و حیوانات قرار داده است، کار شایسته ای نیست. اما از نظر شرعی اگر واقعاً آلایندگی یک خودرو بیش از حد مجاز است که قانوناً ممنوع است، استفاده از آن اشکال دارد. البته حتی اگر قانون هم منع نکرده باشد ولی صاحب خودرو تشخیص می دهد که آلایندگی این خودرو ضرر زیادی به دیگران می زند و واقعاً برای سلامت دیگران مضر است، باز هم استفاده از این خودرو جایز نیست.

رفت وآمد با وسایل نقلیه ی شخصی و عدم استفاده از وسایل نقلیه ی عمومی در زمان هایی که هوای شهر آلوده است، چه حکمی دارد؟

اگر وضعیت یک وضعیت استثنایی و هوای شهر آلوده باشد به گونه ای که هر چه این وسایل به تعدادشان اضافه شود، به آن آلودگی اضافه می شود و تنفس این هوا برای مردم به ویژه افرادی که دچار بیماری های قلبی و تنفسی هستند ضرر قابل توجه داشته باشد، در این صورت اگر کسی سبب افزایش این آلودگی شود و ضرر معتنابه به مردم برساند، کار حرام مرتکب شده است. لذا اگر مسئولان اعلام کردند که مردم وسایل نقلیه ی شخصی را بیرون نیاورند باید مراعات شود.

آیا سیگارکشیدن در حالتی که موجب آلوده شدن فضای تنفس دیگران شود، اشکال شرعی دارد؟

اگر تشخیص کسی این باشد که استعمال دخانیات مثل سیگار و قلیان برایش ضرر قابل توجه دارد، استعمال آنها حرام است. اما اگر می داند در این حد ضرر ندارد یا به هرحال به یقین نرسیده است، در این وضعیت ترک استعمال آنها بهتر است.

حالا اگر فردی سیگار بکشد و دود سیگار او موجب آزار و اذیت دیگران شود یا اینکه ضرر قابل توجهی برای دیگران داشته باشد، این کار حرام است. اما اگر موجب مزاحمت دیگران نباشد یا ضرر قابل توجه برای آنان نداشته باشد، حرام نیست، اما ترکش بهتر است.

ریختن زباله به دریا اشکال دارد؟

اگر کاری انجام بدهیم که آرامش محیط زیست دیگران برهم بخورد یا حتی شرایط زیستی حیوانات و گیاهان بی جهت دچار مسئله بشود و آنها آزار ببینند، این کار جایز نیست. مخصوصاً این مسئله درباره ی دریاها که محیط زندگی بسیاری از موجودات و مخلوقات الهی است صدق می کند. آبزیان امروزه یکی از منابع مهم تأمین مواد غذایی انسان ها هستند و بنابراین اگر به دریاها لطمه ای وارد شود که همچنین به آبزیان هم لطمه بزند، این کار حرام است. منظور ما در اینجا از دریا اعم است و شامل دریاچه ها و خلیج ها و اقیانوس ها و ... هم می شود.

آیا کاشتن درخت و گیاه در منزل یا مکان های عمومی دارای ثواب خاصی است؟

به طورکلی درخت کاشتن از نظر اسلام ثواب دارد. کاشتن گیاه هم به این معنا که یا فضا را سبز می کند یا هوا را تصفیه می کند یا گیاهانی است که ثمر می دهد، آن هم خوب است.

اما احکام ثانویه ای هم هست که باید مراعات شود. آیا در هر جایی خوب است درخت بکاریم؟ اگر مکان عمومی بود، یا منزل خودمان بود چگونه است؟ بنابراین درست است که اصل درختکاری و کاشتن گیاه خوب است اما حکم ثانویه هم در اینجا مطرح است. اولاً باید در ملک خودمان باشد. در جاهای عمومی بدون اجازه نمی شود درخت کاشت. در ملک دیگران هم مجاز نیستیم که درخت بکاریم. حتی ممکن است نوعی از درخت کاشتن در ملک شخصی هم اشکال داشته باشد؛ مثلاً فردی باغچه ای درست کرده، اما چون درست نساخته، این باغچه به ساختمان همسایه نم می دهد. این کار آزار به همسایه است. او نمی تواند به بهانه ی اینکه گفته اند درختکاری کنید تا هوا تصفیه شود، فضا سبز شود، شهر سرسبز باشد، به همسایه اش آزار برساند.

منبع: باشگاه خبرنگاران جوان

مسئولیت صحت اخبار ارائه شده به عهده منبع خبر بوده و این رسانه صرفاً رسالت اطلاع‌رسانی خود را در این رابطه انجام می‌دهد.

ارسال نظر: