پایان رویاهای «کوچکِ بلندپرواز» در سوریه

گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم- بحران سوریه در مدت نزدیک به 7 سال توانسته عیار واقعی بسیاری از کشورها را نشان دهد. در واقع جبهه ارتجاع عرب متشکل از عربستان، امارت و قطر با حمایت مستقیم از تروریست ها در سوریه تلاش زیادی برای برکناری بشار اسد رئیس جمهور این کشور به کار گرفتند اما در نهایت شکست خوردند و به تدریج همه کشورها چاره ای جز اعتراف به شکست ندارند. قطر یکی از مهمترین این کشورها بود که 7 سال حمایت از تروریست ها و صرف میلیاردها دلار پول را ناچار شد کنار بگذارد و مانند دیگر بازیگران به ماندن بشار اسد در قدرت راضی شود.

رویکرد قطر نسبت به بحران سوریه

قطر ریز کشوری در حاشیه خلیج فارس است که سعی دارد با استفاده از ثروت هنگفت خود به نقش آفرینی در منطقه بپردازد. این کشور که عناصر اصلی برای تبدیل شدن به یک بازیگر قدرتمند یعنی سرزمین و جمعیت را در اختیار ندارد از راه های دیگری به دنبال تقویت نقش منطقه ای خود است. یکی از حوزه هایی که قطر سعی داشت تا با استفاده از آن جایگاه منطقه ای خود را افزایش داده دخالت در بحران سوریه بود. قطر برای رسیدن به اهداف خود در سوریه از سه ابزار پول، رسانه و همکاری های نظامی و تشویق غربی ها برای مداخله مستقیم در سوریه به مانند لیبی استفاده نمود.

قطر نخستین کشوری بود که سفیر خود را به عنوان اعتراض از سوریه فراخواند و نیز سفارت سوریه را به اپوزیسیون این کشور تحویل داد و آن ها را به رسمیت شناخت. این کشور طراح اصلی بسیاری از قطعنامه های اتحادیه عرب بر ضد سوریه از جمله تعلیق عضویت در این اتحادیه و حمایت از اعضای ناظران به سوریه و طرح موضوع سوریه در شورای امنیت سازمان ملل بوده است. علاوه بر این قطر اولین کشوری بود که صحبت تحریم های سوریه را به میان کشید و بعد از آن هم به حامی اصلی مداخله نظامی در سوریه تبدیل شد. تلاش برای جلب نظر گروه های فلسطینی، مجهز کردن مخالفان دولت سوریه و به اجماع رساندن کشورهای عربی علیه این کشور از جمله اقداماتی است که این کشور برای سقوط بشار اسد انجام داده است.[1]

قطر، حامی مالی تروریست ها

قطر از همان ابتدا یکی از کشورهای حامی تروریست ها در سوریه بود. مجله فایننشنال تایمز، طی گزارشی، کشور قطر را مهم ترین حامی شورشیان مستقر در سوریه معرفی نمود. این مجله در گزارشی عنوان کرد: دولت کوچک، ولی ثروتمند قطر مبلغ سه میلیارد دلار در دو سال اول در حمایت از شورشیان سوریه هزینه کرده است. این مبلغ به اشاره ی عربستان سعودی، حامی اصلی مسلح کردن شورشیان، به معارضین سوریه کرد. در مصاحبه های فایننشنال تایمز با رهبران مخالف داخل و خارج سوریه، آن ها نیز به نقش تأثیرگذار قطر در منازعه سوریه اشاره کرده اند. در سپتامبر سال 2012 نیز عنوان شد که بسیاری از شورشیان سوریه در حلب، ماهی 150 دلار از قطر دریافت می کرده اند. فایننشنال تایمز هم چنین اعلام کرد: طبق گزارش مؤسسه تحقیقات صلح بین المللی استکهلم، که به جمع آوری آمارهای تسلیحاتی و مبادلات آن ها می پردازد، اکثر تسلیحات واردشده به سوریه، توسط قطر سفارش داده شده است. قطر بیش از هفتاد محموله نظامی را در فاصله زمانی آوریل 2012 تا مارس همان سال، از خاک ترکیه وارد سوریه کرده است.[2]

از دیگر حمایت های مالی قطر از مخالفان سوری می توان به پیشنهاد و تعهد جنجالی حمد بن جاسم وزیر خارجه وقت قطر در مورد تامین مالی هرگونه اقدام نظامی علیه سوریه اشاره کرد. حمایت مالی قطر از گروه های مسلح مخالف نظام سوریه به حدی زیاد صورت گرفت که برخی از تحلیلگران از آن به عنوان سیاست مزایده ای یاد کرده اند زیرا قطری ها بدون اینکه اطلاعات دقیقی از گروه مشخصی داشته باشند به آن گروه مطابق با آماری که اعلام می کردند برای فعالیت علیه نظام سوریه مبالغ مالی پرداخت می کرد. علاوه بر آن گزارش های متعددی از پیشنهاد رشوه کلان قطر به مقامات و مسئولان دولت سوریه با هدف جدایی از دولت و پیوستن آن ها به صف مخالفان نظام منتشر شده است. در همین ارتباط، سفیر سوریه در موریتانی از پیشنهاد مالی سفیر دوحه در نواکشوت برای جدایی از دولت سوریه خبر داده که با مخالفت وی مواجه شده بود. بنابر گزارش موسسه تحقیقات صلح استکلهم، قطر بزرگترین تامین کننده سلاح در ناآرامی های سوریه است.[3]

حمایت رسانه ای قطر از تروریست ها

اما قطر علاوه بر حمایت مالی از تروریست ها از جنبه رسانه ای نیز فضا را بر علیه دولت سوریه ترسیم می کرد. وظیفه این ماموریت مهم نیز بر عهده شبکه الجزیره به عنوان یکی از مهمترین رسانه های جهان عرب بود. این رسانه وابسته به امیر قطر از آغاز مخالفت های خیابانی در سوریه جریان سازی وسیعی را علیه دولت بشار اسد آغاز کرد.

اقدامات الجزیره در راستای ایجاد فضای روانی و تبلیغاتی علیه دولت سوریه با هدف تضعیف روحیه نظامیان دولت سوریه بود. الجزیره در پوشش دادن تحولات سوریه با در پیش گرفتن شیوه های تبلیغی بزرگ نمایی، تکرار، انگاره سازی علیه نظام حاکم سوریه، که به علت مواضع ضد صهیونیستی و حمایت از مقاومت در بین ملت های عربی دارای جایگاه درخوری بود، عمل کرد و با استناد به تصاویر ویدیوئی اینترنتی و شاهدان عینی به پوشش دهی جانبدارانه تحولات این کشور پرداخت.[4]

متهم نمودن سوریه به استفاده از سلاح شیمیایی

اما قطر علاوه بر موارد فوق سعی داشت اتهاماتی را نیز به دولت سوریه وارد کند و در این مورد زمینه چینی هایی نیز انجام داد. شبکه تلویزیونی المنار لبنان اعلام کرد، اسنادی که از شرکت پیمانکار نظامی "بریتام" به دست آمده است نشان می دهد، قطر در برابر پرداخت مبلغ هنگفتی پول از این شرکت خواسته است تا طرحی جعلی را در خصوص استفاده دولت سوریه از سلاح های شیمیایی منتشر کند. بر اساس این گزارش، در یک ایمیل مبادله شده بین دو مقام رسمی و ارشد این شرکت انگلیسی مشخص شده است که این توطئه از سوی واشنگتن نیز تصویب شده است. بر اساس این اسناد، قطر همچنین پیشنهاد قاچاق کلاهک های شیمیایی و موشک از لیبی به به شهر حمص سوریه را داده بود. قطر همچنین از این شرکت انگلیسی خواسته بود تا با استفاده از یک شخص اوکراینی که روسی صحبت می کرده، شواهدی را بر ضد سوریه جمع آوری و جعل کند.[5]

عقب نشینی قطر در برابر سوریه

اما تمام طرح ها و برنامه های قطر در مورد سوریه با شکست مواجه شد و نه تنها بشار اسد از قدرت برکنار نشد بلکه تروریست ها نتوانستند به اهداف طراحی شده خود دست یابند. از این رو قطر به ناچار به سمت عقب نشینی در برابر سوریه گام برداشت. البته تنش بین قطر و عربستان که از خرداد ماه شروع شده است در این مورد بی تاثیر نبوده و به نوعی عقب نشینی قطر را تسریع کرد. در همین ارتباط 'شیخ محمد بن عبد الرحمن آل ثانی ' وزیرخارجه قطر اوایل شهریور درنشست سالانه سفرای نروژ درکشورهای خارجی دراوسلو گفت: درگیری وجنگ درسوریه، عراق، یمن ولیبی باید متوقف شود. مردم کشورهای خاورمیانه به دولت هایی نیاز دارند که بتواند امنیت را برای آنان به ارمغان آورد. شیخ محمد بن عبدالرحمن افزود: هرچه جنگ بیشتر طول بکشد احتمال افراطی گرایی جوانان وگرایش آنان به جبهه تندروها بیشتر می شود. این اظهارات پس از چرخش اخیر در سیاست ترکیه نسبت به بحران سوریه ایراد شد. درحالی که آنکارا پیشتر یکی ازسرسخت ترین مخالفان بشار اسد بود و همواره تاکید می کرد که نخست باید اسد را از قدرت برکنار کرد تا اساسا صلح ممکن شود اخیرا از طرح خود عقب نشینی کرده است.

بشار اسد اوایل شهریور ماه در سخنانی در همایش سالانه وزارت خارجه سوریه اعلام کرد که «طرح غرب علیه کشورش تاکنون شکست خورده اما این به معنای پیروزی کامل دمشق نیست، هر چند نشانه های پیروزی دیده می شود.» شبکه خبری الجزیره قطر (شبکه الجزیره مباشر) این سخنرانی را به صورت مستقیم پوشش داد؛ امری که در خلال بحران سوریه به این شکل سابقه نداشت. حتی مسئله مهم تر اقدام شبکه الجزیره در ذکر عنوان صحیح برای بشار اسد بود. الجزیره پس از گذشت قریب به هفت سال از بحران سوریه، زیرنویس کرد: «بشار اسد رئیس جمهور سوریه». این شبکه طی سال های گذشته که جنگ علیه سوریه آغاز شد، بشار اسد را «رئیس رژیم» می نامید و تروریست ها و شورشیان مسلح را «انقلابیون» می خواند.

نتیجه

قطر را باید مهمترین حامی مالی تروریست ها در قطر دانست. قطر نخستین حامی جبهه النصره ( که اخیرا نام خود را به ' جبهة فتح الشام' تغییر داده) بود. این کشور مانع از آن می شد که این گروه تروریست خوانده شد. هیچ توافقی میان جبهه النصره با طرف دیگری صورت نمی گرفت مگر اینکه پای قطر در میان باشد. در واقع قطر با استفاده ابزار رسانه و پول سعی در برکناری بشار اسد را داشت و در این مسیر میلیاردها دلار نیز هزینه کرد. اما با گذشت 7 سال از بحران سوریه، تروریست ها شکست خورده اند و پروژه براندازی در سوریه نیز با بن بست مواجه شده است. بنابراین قطر نیز همانند ترکیه و عربستان با تغییر تاکتیک در برابر بشار اسد سعی دارد که در مرحله پسا داعش به عنوان یک بازیگر موثر خود را مطرح کند. از این رو به صراحت از ابقای بشار اسد در قدرت سخن گفته است. در کل می تواند گفت که قطر به عنوان ریز قدرت عربی که سعی داشت از طریق بحران سوریه بر نقش منطقه ای خود بیفزاید همانند دیگر کشورهای عربی با بن بست بزرگی در این مورد مواجه شد.

محمد رضا مرادی

[1] سید علی نجات، بحران سوریه و بازیگران منطقه ای ،موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر،اردیبهشت 96، ص176 - 198

[2] http://www.borhan.ir/NSite/FullStory/News/?Id=5240#_edn1

[3] سید علی نجات، بحران سوریه و بازیگران منطقه ای ،موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر،اردیبهشت 96، ص176 - 198

[4] http://peace-ipsc.org/fa/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D9%82%D8%B7%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%AD%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B3%D9%87-%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%BE/

[5] http://www.farhangnews.ir/content/22785

منبع: تسنیم

مسئولیت صحت اخبار ارائه شده به عهده منبع خبر بوده و این رسانه صرفاً رسالت اطلاع‌رسانی خود را در این رابطه انجام می‌دهد.