۱۰ میلیون نفر از مردم کشور در ۷۸ هزار هکتار بافت فرسوده زندگی میکنند
خطر بافتهای فرسوده در کمین یکهشتم ایرانیها
براساس نتایج پژوهش یک آسیبشناس «با توجه به اینکه حاشیهنشینی، بافتهای فرسوده و محلات اقماری بسترهای مناسبی برای بروز و تقویت ناهنجاریهای اجتماعی هستند، در تهران هم بیشتر آسیبهای اجتماعی مانند کودکان کار و خیابان، خردهفروشی موادمخدر، زندگی مهاجران داخلی و خارجی و همچنین اختفای برخی از بزهکاران در اینگونه محلات است.»
به گزارش « نسیم آنلاین »، شهروند نوشت: سازمان مدیریت بحران میگوید ٧٨ هزار هکتار و وزارت راه، آن را ١٣٠ هزار هکتار اعلام میکند. موضوع بر سر مساحت بافتی است که حالا سالهاست «فرسوده» نامیده میشود و آدمهایی که در این بافت زندگی میکنند؛ آدمهایی که حالا بر سر تعدادشان هم اختلاف است و یک موضوع در موردشان مشترک است: میزان زیادی از آسیبهای اجتماعی ایران، میان آنها به وجود میآید و بزرگ میشود.
جدیدترین خبر در اینباره برمیگردد به دیروز؛ وقتی «محمدفرید لطیفی»، معاون بازسازی و بازتوانی سازمان مدیریت بحران کشور گفت که 10 میلیون ایرانی در ٧٨ هزار هکتار بافت فرسوده زندگی میکنند. او در اینباره گفت: «متاسفانه در کشورمان آنطور که باید به بافت فرسوده توجهی نشده است، درحالیکه از نظر سازمان مدیریت بحران باید حساسیتهای لازم نسبت به این موضوع در میان مردم و مسئولان به وجود بیاید.» او گفت که منازل زیادی هم در مسیر سیل و حریم رودها واقع شدهاند که باید برای آنها هم تدابیری اتخاذ شود.
آمارها در اینباره فقط به سخنان معاون بازسازی و بازتوانی سازمان مدیریت بحران کشور محدود نمیشود؛ مثلا همین چندماه پیش بود که معاون وزیر راه و شهرسازی از وجود ١٣٠ هزار هکتار بافت فرسوده در ایران خبر داد و گفت ۲۰ میلیون ایرانی در بافت فرسوده زندگی میکنند. آنطور که «محمدسعید ایزدی» آن زمان گفت این وسعت بافت فرسوده در ٤٩٥ شهر کشور گسترده شده است که باید برای ساماندهی و احیای این بافتها برنامهریزی کرد: «درصدد هستیم شرایطی را فراهم آوریم که تسهیلات مناسبی در اختیار مالکان بافتهای فرسوده به منظور نوسازی قرار گیرد. دولت به تنهایی نمیتواند مشکلات بافتهای فرسوده را برطرف کند و برای رفع این مشکل، شبکهای از همکاریهای گسترده بین تمامی دستگاهها و نهادهای مرتبط و حتی نهادهای غیردولتی مورد نیاز است.»
به اعتقاد او «فقر شهری، تابآوری پایین و بحران هویت سه معضلی است که در ١٣٠هزار هکتار از محدودههای شهری با آن مواجه هستیم.»
به گفته ایزدی، «٥٤هزار هکتار از بافتهای فرسوده کشور در محلات میانی، ٥٤هزار هکتار در سکونتگاههای غیررسمی و ٢٢هزار هکتار نیز در محدوده مرکزی و تاریخی است,٢٠میلیون ایرانی در ١٣٠هزار هکتار بافت فرسوده زندگی میکنند.»
وجود ٦٥درصد آسیبهای اجتماعی تهران در بافتهای فرسوده پایتختدر سالهای گذشته حرف و حدیثها درباره بافت فرسوده در ایران و اتفاقاتی که در آن میافتد، کم نبوده است. مسئولان وزارت راه و شهرسازی همیشه از اختصاص دادن بودجههای مختلف برای نوسازی آنها گفتهاند و مسئولان اجتماعی، درباره وقوع اتفاقات مختلف و آسیبهای اجتماعی در این بافت هشدار دادهاند.
اما همین دو روز پیش بود که نتایج پژوهشی اعلام شد که نشان میدهد ۶۵درصد آسیبهای اجتماعی تهران در بافتهای فرسوده پایتخت اتفاق میافتد؛ این پژوهش در قالب پرسشنامه و پایش میدانی در سال گذشته از سوی گروه اجتماعی بنیاد علوم رفتاری در مناطق جنوب، جنوب غربی، شرق و جنوب شرقی تهران انجام شده و نشان میدهد «بیشتر افرادی که در بافتهای فرسوده زندگی میکنند در معرض انواع آسیبهای اجتماعی قرار دارند که این موضوع نسل جوان جامعه را تهدید میکند.»
براساس نتایج این پژوهش که «مجید ابهری»، آسیبشناس آن را اعلام کرده، «با توجه به اینکه حاشیهنشینی، بافتهای فرسوده و محلات اقماری بسترهای مناسبی برای بروز و تقویت ناهنجاریهای اجتماعی هستند، در تهران هم بیشتر آسیبهای اجتماعی مانند کودکان کار و خیابان، خردهفروشی موادمخدر، زندگی مهاجران داخلی و خارجی و همچنین اختفای برخی از بزهکاران در اینگونه محلات است.»
حالا «نبیالله احمدی»، عضو فراکسیون مدیریت شهری مجلس شورای اسلامی بعد از منتشر شدن نتایج این پژوهش میگوید که احیای بافت فرسوده عدالت اجتماعی را محقق میکند: «تهران روی گسل زلزله قرار دارد، بنابراین نوسازی بافتهای فرسوده باید در اولویت اقدامات دولت و مدیران شهری و مسئولان قرار گیرد. احیای بافتهای فرسوده مانع از گسترش آسیبهای اجتماعی در سطح شهر تهران میشود.» به گفته او «متاسفانه درحال حاضر بافتهای فرسوده محل تجمع بزهکاران شده است که این مسأله بسیار خطرناک است. با نوسازی بافتهای فرسوده بسیاری از این مباحث حلوفصل خواهد شد.»
«مجید روستا»، کارشناس برنامهریزی شهری هم وجود میزان زیاد بافتهای فرسوده در ایران را از منظر آسیبهای اجتماعی و بهویژه کودکان کار نگاه میکند: «در طرحهای توسعه شهری اصلا به این موضوعات توجه نمیشود. محلهگرایی، توسعه محلهای، تعامل اجتماعی، شبکهسازی و... نتیجهاش همین موضوعات است.
بعضی خانوادهها به کار کودکانشان نیاز دارند، او نانآور خانواده است. آیا نظام آموزش و پرورش برنامهریزی کرده است که نظام آموزش مناسب با نیازهای این کودکان باشد؟ نه کتب درسی، نه سرفصلها و نه زمان تحصیل، متناسب با نیازهای این کودکان نیست.»
بافت فرسوده تهران؛ ٤ یا ١٧ هزار هکتار؟اما این فقط کل ایران نیست که درباره مساحت بافت فرسوده آن اختلاف نظر وجود دارد؛ مثلا همین چندوقت پیش بود که در شورای شهر تهران مطرح شد در تهران ٤ هزار هکتار بافت فرسوده وجود دارد و حالا «محمد سالاری»، رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران میگوید که تهران در وضع کنونیاش ٣هزار و ٢٦٨ هزار هکتار بافت فرسوده پایدار و حدود ١٤هزار هکتار بافت ناپایدار دارد: «اگرچه گفته میشود تهران ٤هزار هکتار بافت فرسوده دارد، اما واقعیت این است که این عدد ٤هزار تنها بافتهای فرسوده پایدار را شامل میشود و میزان فرسودگی بافت تهران ازجمله فرسودگی بخشی از بافتهای مدرن شهری هم بیش از اینهاست.» او میگوید بیش از ١٧ هزار هکتار بافت فرسوده پایدار و ناپایدار در پایتخت وجود دارد: «همکاری دولت و شهرداری و همچنین استفاده از ظرفیت بخش خصوصی بهطور قطع نوسازی و احیای بافت فرسوده را تسریع خواهد کرد.»
به گفته «سالاری» بافتهای فرسوده شهری یکی از مهمترین و جدیترین مشکلات و تهدیدهای کلانشهرها و بهویژه کلانشهر تهران است که بهصورت کلان وجود دارد: «این تهدید میتواند بهصورت ملی و حاکمیتی نیز باشد، چرا که بافتهای فرسوده دارای هر سه مولفه ناپایداری، ریزدانگی و نفوذناپذیری است. با توجه به اینکه تهران دارای گسلهای زلزلهای فراوان است، در صورت بروز زلزله عملا امکان امدادرسانی و نجات برای مسئولان نظام شهرداری تهران و سایر سازمانهای مرتبط وجود ندارد و با توجه به وجود تراکم تمامی نهادهای حاکمیتی، وزارتخانهها و سایر سازمانهای امنیتی در شهر تهران این موضوع میتواند تهدید امنیتی برای کل کشور باشد ولی با توجه به اینکه وقوع زلزله تدریجی اتفاق نخواهد افتاد و به یکباره است، مسئولان علاوه بر مطرح کردن این موضوعات در جلسات و همایشها دغدغه جدی ندارند.»
اما از طرف دیگر آنطور که کارشناسان شهری میگویند، بسیاری از ساکنان بافتهای فرسوده تمایلی به نوسازی خانههایشان ندارند. آنها میگویند بخشی از این مقاومت ناشی از فرهنگ زندگی آنهاست که علاقهمند به تغییر آن به شکل زندگی آپارتمانی نیستند. آنطور که شهرداران مناطق میگویند در سالهای اخیر با افزایش فشارهای اقتصادی، تقاضا برای نوسازی بافتهای فرسوده هم کمتر شده است. مثلا «نصرالله آبادیان»، شهردار منطقه ١١ تهران، منطقهای که یکدهم بافت فرسوده تهران را در خود جای داده، اخیرا گفته است این منطقه با بیش از ١٢٠٠ هکتار وسعت، جمعیتی بالغ بر ٣٧٠ هزار نفر را در خود جای داده است: «حدود یکسوم منطقه ١١ را بافت تاریخی و قدیمی تشکیل میدهد. حدود ٣٠ درصد از این منطقه را بافت فرسوده مصوب شورایعالی شهرسازی تشکیل میدهد و ما در نواحی ٢ و ٤ منطقه بیشترین فرسودگی را داریم.» به گفته او به دلیل وضعیت اقتصادی کماکان نسبت به سال گذشته شاهد افزایش چشمگیری در صدور پروانههای ساختوساز نبودهایم و حتی میزان صدور پروانه در منطقه کاهش داشته است.