دوگانه روحانی - احمدی‌نژاد؛ میخ آخر بر تابوت اصول‌گرا - اصلاح‌طلب

به گزارش « نسیم آنلاین » این کارشناس جامعه شناسی سیاسی نوشت:

از چند سال قبل (سال ۹۱) بیان کرده بودم که به دلیل فضای تکثر اجتماعی، دوران دوگانه «اصول‌گرا - اصلاح‌طلب» مانند دوگانه‌ «راست - چپ» نیمه دهه شصت تا نیمه دهه هفتاد و دوگانه «خط امام - ضد خط امام» اواخر دهه پنجاه ( ۵۷) تا نیمه دهه شصت پایان یافته است .

فضای تکثر و پایان این دوگانه‌گرایی‌ها، چند پیامد دارد که یکی از آنها «گفتمانی شدن رقابت‌ها» است. سه گفتمان «عدالت»، «توسعه» و «آزادی»، کلان گفتمان‌های کشورند که نیروهای سیاسی و بدنه اجتماعی، به ناگزیر خود را در دال‌های یکی از این گفتمان‌ها تعریف می‌کنند .

دولت یازدهم که مخرج مشترک دو دولت سازندگی و اصلاحات است، دو گفتمان را به صورت مخلوط نمایندگی می‌کند که البته هم وزن نیستند. گفتمان توسعه در مرکز توجهات دولت یازدهم است اما بنا بر شراکت سیاسی با اصلاح‌طلبان و نیز پایگاه اجتماعی که برای خود متصور است، بر دال‌های گفتمان آزادی به طور «حاشیه‌ای» نیز تأکید دارد .

بنا بر منطق گفتمانی، گفتمان دولت، بیشترین ضدیت و غیریت را با گفتمان عدالت دارد و هر چه در فضای گفتمانی خود پیش برود، بیشتر دال‌های این گفتمان را طرد می‌کند و فضا و شرایط را برای کسانی که این گفتمان را می‌توانند نمایندگی کنند، فراهم می‌کند .

در بین نیروهای سیاسی بالفعل جامعه، احمدی‌نژاد بیش از دیگران از توانایی نمایندگی گفتمان عدالت برخوردار است. اگرچه این ظرفیت به بکری و سرزندگی انتخابات سال ۸۴ نیست و بخش‌های مهمی از بدنه ایدئولوژیکی این گفتمان همچنان موضع منفی نسبت به احمدی‌نژاد و بازگشت احمدی‌نژاد دارند .

البته احمدی‌نژاد محدودیت‌های دیگری از جمله مخالفت محیط‌های عام نخبگانی و حتی تردید در امکان کسب اجازه ورود به رقابت‌های انتخاباتی از سوی شورای نگهبان را دارد اما به لحاظ اجتماعی، مؤثرترین آلترناتیو دولت یازدهم و حامیانش (هاشمی، ناطق، خاتمی و...) است و این مؤثرترین آلترناتیو را از دو ویژگی دارد. یکم داشتن بیشترین ظرفیت علی‌رغم برخی محدودیت‌ها برای «نمایندگی گفتمان عدالت» و دوم «توانایی سیاست‌ورزی» که به او اجازه می‌دهد خواسته‌های سیاسی خود را بالفعل کند .

نگرانی دولت یازدهم از بازتولید احمدی‌نژاد که امروز در سخن رئیس‌جمهور با تأکید بر تکمیل مسکن مهر (امتیاز دولت احمدی‌نژاد که قبلا بارها کوبیده شده بود) بازتاب یافت و حجم وسیع پرداخت منفی نسبت به احمدی‌نژاد در رسانه‌های دولت یازدهم، نشان می‌دهد که آنها نیز پذیرفته‌اند که با یک آلترناتیو جدی روبرویند .

به هرحال اگر به لحاظ سیاسی هم امکان چنین رقابتی منتفی شود اما به لحاظ اجتماعی این رقابت وجود خواهد داشت و رقابت «احمدی‌نژاد - روحانی» در سال ۹۶، رقابت اصول‌گرایان و اصلاح‌طلبان نیست. بلکه رقابت گفتمان‌هاست (گفتمان عدالت در برابر گفتمان توسعه). نه احمدی‌نژاد نماد و نشانه اصول‌گرایی است و نه روحانی نماد و نشانه اصلاح‌طلبی است. در واقع در رقابت احمدی‌نژاد - روحانی، برای اولین بار اصول‌گرایان و اصلاح‌طلبان، هیچ کدام موضوعیت ندارند و طرف اصلی رقابت نیستند و انتخابات ۹۶ در تغییر روندهای سیاسی و اجتماعی آخرین میخی خواهد بود که بر تابوت دوگانه اصلاح‌طلبی و اصول‌گرایی کوبیده می‌شود .